Alban Bagbin

Ze'ele Wikipiidiya
(malum tee ze’ele Alban Sumana Kingsford Bagbin)
Alban Bagbin
Member of the 1st Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 1993 - Ko'oro 6, 1997
Electoral district: Nadowli North Constituency (en) Translate
Elected in: 1992 Ghanaian parliamentary election (en) Translate
Member of the 2nd Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 1997 - Ko'oro 6, 2001
Electoral district: Nadowli North Constituency (en) Translate
Elected in: 1996 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 3rd Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2001 - Ko'oro 6, 2005
Electoral district: Nadowli North Constituency (en) Translate
Elected in: 2000 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 4th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2005 - Ko'oro 6, 2009
Electoral district: Nadowli West (en) Translate
Elected in: 2004 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2009 - Ko'oro 6, 2013
Electoral district: Nadowli West (en) Translate
Elected in: 2008 Ghanaian general election (en) Translate
Minister for Health of Ghana (en) Translate

Ko'oro 26, 2012 - Ko'oro 7, 2013
Joseph Yieleh Chireh - Sherry Ayitey
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2013 - Ko'oro 6, 2017
Electoral district: Nadowli Kaleo Constituency (en) Translate
Elected in: 2012 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2017 -
Electoral district: Nadowli Kaleo Constituency (en) Translate
Elected in: 2016 Ghanaian general election (en) Translate
Speaker of the Parliament of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2021 -
Aaron Mike Oquaye (en) Translate
Upper West Region, Sakutega 24, 1957 (run 66)
Country of citizenshipGhana
Education
Educated atUniversity of Ghana Bachelor of Laws (en) Translate : English (en) Translate
Ghana School of Law (en) Translate Bachelor of Laws (en) Translate : law (en) Translate
Wa Senior High Technical School (en) Translate
Languages spoken, written or signedEnglish (en) Translate
Occupation
Occupationpolitician (en) Translate la barrister (en) Translate
Religion or worldviewCatholicism (en) Translate
Member of political partyNational Democratic Congress

C-Class


Alban Sumana Kingsford Bagbin' (ba yuum dɔgɛ e la 24 September 1957 yuunɛ la puan) de la Gaana wa gomɛna nalɛgera. Nananewa a nyaa de la Speaker bɔna Palemɛnti Gaana.[1][2][3][4][5] A yuum de la Minister bɔ'ɔra Ima'asum weeleŋo Gaana gomɛna ze'ele January 2012 yuunɛ la puan [6] ta paɛ February 2013 yuunɛ la puan. A yuum tuum palemɛnti dee ze'ele la Nadowli West so'olum bɔna Upper West tiŋa la puan Gaana wa bɔna 1st, 2nd, 3rd, 4th, 5th, 6th la 7th palemɛnti n de 4th republic Gaana.[7] A yuum ze'ele mɛ ti a dɛna nɛŋa daana bɔ'ɔra Ama'asumtia paati bɔna 2019 yuunɛ la puan gee ka di gee ti John Dramani Mahama yuum di. 7th January 2021 yuunɛ la puan, ba yuum loe Bagbin mɛ ti a dɛna Speaker n bo 8th Palemɛmti n de Fourth Republic wa la.[2][8]

A pɔsega vom la sukuu[demese | demesego zia]

Ba yuum dɔgɛ Alban Sumana Kingsford Bagbin la 24 September 1957 yuunɛ la puan. A dɔgereba de la Sansunni Bagbin la Margaret B. Bagbin dɔgereba yuum dɛ la kaareba. A pa'ase la a dɔgereba kɔma zuo buwai puan. A pa'ase la Dagaaba 'ethnic group'.[9][10] A ze'ele la Sombo, Upper West tiŋa Gaana. Alban Bagbin yuum kiŋɛ sukuu mɛ ta bɔna Wa Sɛkenderɛ sukuu yuum nyaa ta tukɛ paɛ Tamale Sɛkenderɛ Sukuu. A ta zamese toe a Bachelor n de Arts degree bɔna Law la Solemiine bɔna Yunivɛsiti Gaana bɔna 1980 yuunɛ la puan.[11]

A yuum le kiŋɛ la Gaana Sukuu n de Law bɔna Makola n bo Accra bilam pooren la, ba yuum yi e kiŋɛ la bar bɔna 1982 yuunɛ la puan.[7] Bagbin yuum le ta to'e la Executive Masters n boi Governance la Leadership ze'ele Gaana Institute n de Management la Public Administration (GIMPA).[12]

Tuuma[demese | demesego zia]

Bagbin yuum dɛna la 'acting Secretary' bɔ'ɔra 'Statistical Service Board' tuuma la puan bɔna Bureau n de Statistics la Statistical Service ze'ele 1980 yuunɛ la puan ta paɛ 1982 yuunɛ la puan.[11] A yuum kelum dɛnadɛna la 'Personnel Manager' n de erstwhile State Hotels Corporation consisting dɛna Ambassador la Continental Hotels ze'ele 1982 yuunɛ la puan la 1983 yuunɛ la puan, nyaa ze'ele bilam kiŋɛ Libya ti a ta pa'ala solemiine bɔna Tripoli n boi Suk Juma Sɛkenderɛ Sukuu la puan.[11]

Bagbin's yuum lebɛ Gaana na la 1986 yuunɛ la puan, ta pa'ase Akyem Chambers, 'law firm of legal practitioners', 'consultants la notaries public'.[11] Eŋa n yuum de attorney, eŋa n yuum ta yeti a pa'ase bazuo la. Gee yuum pugum tuna mɛ bɔna Okyeman Chambers, ze'ele 1989 yuunɛ la puan la 1992 yuunɛ la puan, ba yuum loe e ti a dɛna la 'external solicitor' n de Nii Ngleshie royal family n de James Town, Credit Unions Association Gaana(CUA) la several n so miŋa tuuma n boi Ankara tiŋa la puan.[11]

Eŋa n yuum ta tuum bɔna Okyeman Chambers yuuma 7 la, a yuum base bilam la 1993 yuunɛ la puan ta paɛ zi'a yuum pa'ase Law Trust company, la legal firm n de law practitioners, consultants la notaries public.[11]

Amiŋa vom[demese | demesego zia]

Bagbin de la Ama'asum tia paati nɛra (NDC).Eŋa n yuum de mina ti ba votum bo e ti a kiŋɛ palemɛnti 1992 yuunɛ la puan Gaana vootegɔ saŋa. A ze'ele bɔ'ɔra la Nadowli West so'olum n bo Upper West tiŋa. 2006 yuunɛ la puan, Bagbin yuum yele ti eŋa boti a ze'ele to'e gomɛna kuka la 2008 yuunɛ la puan n de Ama'asumtia paati la puan (NDC) , gee a yuum ka ze'ele ba primaries la.[13] A yuum de la Majority Leader bɔna Gaana palemɛnti bɔna 2009 yuunɛ la puan.[14]

January 2010 yuunɛ la puan, ba yuum loe e ti a dɛna Minister bɔ'ɔra Water Resources, Tuuma la Mills saŋa.[15][16] A mɛ yuum kelum dɛna la Majority Leader bɔna Palemɛnti Mahama gomɛna saŋa, a yuum di mɛ ti Benjamin Kunbuor, ti ba yuum lo'e e ti a dɛna Minister bɔ'ɔra Defense.[17] A yuum kelum tuum mɛ dena 'Second Deputy Speaker' bɔ'ɔra Palemɛnti ze'ele January 2017 yuunɛ la puan ta paɛ January 2021 yuunɛ la puan.[18]

Pa'ase Palemɛnti[demese | demesego zia]

1996 yuunɛ la puan vooteŋo

1996 yuunɛ la puan, Bagbin yuum di mɛ ze'ele bɔ'ɔra Nadowli North so'olum kuka bɔna palemɛnti la, yuum nyɛ nɛreba 12,605 i ba votum bo e ti la yuum dɛna 76.46% ti NPP's Lawrence Banyen me yuum nyɛ 2,213 nɛreba ti ba votum bo e ti la dɛna 13.42%, Yuoni Moses Vaalandzeri PNC nɛra la me yuum nyɛ nɛreba 1,490 ti ba votum bo e ti la dɛna 9.04% ti Baslide Kpemaal NCP nɛra la me yuum nyɛ nɛreba 177 ti ba votum bo e ti la dɛna 1.07%.[19]

2000 yuunɛ la puan vooteŋo

2000 yuunɛ la puan Gaana vootegɔ Bagbin yuum le to'e a kuka ze'ele palemɛnti bɔ'ɔra Nadwoli North So'olum.[20] A yuum di mɛ nyɛnyɛ nɛreba 9,004 ti ba votum bo e,[20][21] n de 58.60% ti Dr. Anleu-Mwine D.B, an independent nɛra, Clement Kanfuri Senchi n de Peoples National Congress, Ningkpeng Pauline n de Awɔbegɔ paati nɛra, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston n de National Reform Party n de United Ghana Movement Paati n nyɛ nɛreba 2,089, 718 , 145, la 0 nɛreba ti ba yuum vatum bɔba[20]

2004 yuunɛ la puan vooteŋo

2004 yuunɛ la puan vooteŋo la, Nadwoli North yuum pu la buyi, Nadwoli West la Nadwoli East so'olum. Bagbin yuum di mɛ ze'ele palemɛnti bɔ'ɔra Nadowli West so'olum 2004 yuunɛ la puan vooteŋo.[21][22] A yuum nyɛ la nɛreba 22,349 ti ba votum bo e ti la dɛna 50.5%.[21] A yuum di mɛ ti Clement K. Senchi n de People's National Convention, Daniel Anleu-Mwine Baga n de Awɔbegɔ paati nɛra, Sasuu Bernard Kabawunu n de Convention People's Paati nɛra, Bisung Edward n de Democratic People's Party and Dapilaa Ishak an independent candidate.[21] nyɛ nɛreba 625, 5,297, 152, 188, 4,791 dɔla la ba yu'ura la n wi dɔla se'em la ti ba yuum votum bɔba[21]

Speaker bɔna Palemɛnti[demese | demesego zia]

Bagbin de la 'Speaker' n boi Palemɛnti n de Fourth Republic Gaana.[2] A yuum kɛ palemɛnti la 7 January 2021 yuunɛ la puan, ba n yuum ta yese e 'contest', la puan ti ba yuum loe Gaana palemɛnti nɛra n a ze'ele bɔ'ɔra Ama'asumtia paati la.[23] Bagbin yuum di mɛ ti, Mike Oquaye n yuum de Awɔbegɔ paati nɛra ka di.[24]

Amiŋa vom[demese | demesego zia]

Bagbin tari la pɔga ti a yu'urɛ dɛna Alice Adjua Yornas. Bagbin n de 'Programme' ɔfiisa bɔ'ɔra UNICEF ɔfiisi bo Gaana[11] A de la Yimpu'usa Roman Catholic Yindeo la puan dɔla la bilam pu'usa a Winɛ.[12]


Viisegɔ lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. Bagbin is Speaker for 8th Parliament (en-US).
  2. 2.0 2.1 2.2 Carrey, Kelvin (2021-01-07). Alban Bagbin elected Speaker of 8th Parliament (en-US).
  3. Petition Parliament over exclusion from parliamentary polls – Bagbin to SALL residents (en-US) (2021-05-18).
  4. Speaker Alban Bagbin urges SALL residents to petition Parliament - MyJoyOnline.com (en-US).
  5. Online, Peace FM. Speaker Not An MP, For What Reason Will Gov't Gag Him? - Egyapa Mercer Quizzes.
  6. Africa, Daily Guide (2012-01-26). 4 Ministers Sacked In Cabinet Shake-up (en-US).
  7. 7.0 7.1 Hon. Alban Sumana Kingsford Bagbin (NDC) (Nadowli West). Upper West » Members Of Parliament » Profile. GhanaDistricts.com.
  8. We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com (en-US) (2022-01-23).
  9. Parliament of Ghana.
  10. DAGAABA (Dagaaba (Dagarti/Dagara) People.
  11. 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 11.5 11.6 Boakye, Edna Agnes (2021-01-07). Profile of Speaker of 8th Parliament, Alban Bagbin (en-US).
  12. 12.0 12.1 Alban Bagbin: 10 important facts about Ghana's 8th Speaker of Parliament (en) (2021-01-07).
  13. Bagbin to run for presidency (en) (30 November 2001).
  14. Ghana Parliamentary Register 1992-1996. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 353.
  15. President Mills reshuffles Ministers (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  16. Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry. (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  17. Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry. (en) (-001-11-30T00:00:00+00:00).
  18. We're yet to debate new chamber project - Alban Bagbin (en-US) (2019-07-03).
  19. FM, Peace. Ghana Election 1996 Results - Nadowli North Constituency.
  20. 20.0 20.1 20.2 FM, Peace. Ghana Election 2000 Results - Nadowli North Constituency.
  21. 21.0 21.1 21.2 21.3 21.4 Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections (PDF). Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 190.
  22. Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004.
  23. NDC pitches Alban Bagbin for Speaker; confirms Haruna Iddrisu as leader in Parliament (en-US) (2021-01-06).
  24. Agyeman, Adwoa (2021-01-04). NPP chooses Prof Mike Oquaye as Speaker of Parliament (en-US).

External links[demese | demesego zia]