Gulesegɔ Zaaleŋa Yelebisi'a N Pa'alɛ Zaaleŋa Naresum

Ze'ele Wikipiidiya

Makerɛ (simile): Dina de la sɛla ti tu ni tara lɔgerɔ bii bunɔ n ka ŋwɔni taaba magesera. La ni pa'ala la tu aŋa. Magesi Wuu: Akolego mi'e wuu pusa la. Atule diti wuu wɔbegɔ la.

Amakɛ vɛki(metaphor): kalam ni kɔ'ɔm basɛ ti sɛla n kan ta'am dɛna bunyina la dɛna la buyina. Magesi Wuu: Akolego de la gigenɛ. Aduŋɔ de la sɔ'ɔŋa.

Amakɛ zɔɛ(hyperbole). Kalam gɔngulesa la ni ba'am makɛ ta zɔɛ la sɛla ti asaala puti'irɛ kan sakɛ . la ni pa'alɛ la yele n gaŋɛ nu'usi se'em. Magesi Wuu: Pugela la wakɛ ta gɔ'ɔsera la ŋwana . Abaa ni di ta bo la wɔbegɔ zaarɛ.

Aloe pa'alɛ (allusion) de la zi'an ti gulesegɔ la puan gɔngulesa la ni tara lɔgerɔ la sɛla woo n boi a kɔrum kɔrum la puan magesera la sɛla ti tu ka mina suŋa suŋa ti a puti'irɛ la niira ti kaaleba la bɔkera suŋa suŋa. Magesi Wuu kinkirega la zuto zuruu zuruu wuu Ataŋa mɔnkɔ la. Tu sɔsega puan tu tari sɛla ti yi'ira adikemakɛ wa mɛ. Wuu bia san ŋwɛ'ɛra boole suŋa suŋa tu yi'iri ka la Abedi pele. Nɛra san tuna yem tuuma tu ni yi'ira e la Asɔ'ɔŋɔ.

Vutulegere yelebɛa n ta

Kalam gɔngulesa la ni dikɛ la yelebɛa vɔa n dagi buyila ta taaba tɔgɛ bii gulesɛ. Ŋwana ni pa'alɛ la gulesa la n boti tu bɔkɛ yele la paɛ bii itegɔ n daŋɛ sira gee ŋwɔna la sira se'em. Fu san nyɛ e ki'invua walum mɛ. Magesi Wuu: Akolego tari fu putegekuuna wa lebe ke.

Tɔgelilemo:

Sɔsega puan yɛla asi'a bo mɛ ti la ka nara buuri puan ti tu tɔgera a saga saga. Ŋwana ni basɛ ti tu sɔsega lɔgetuna bii yele ana wa lila a vɔa la mɛ ti la tara gunguma la gilema. Magesi Wuu tu ni yeti pɔka n dɔgɛ ti ka nɛŋa ka ana suŋa gee dagi ti ka pene asegɛ.

Tɔgebiŋemo

Gulesegɔ la puan la ta'am ta bɔna ti gɔngulesa la basɛ ti yele iteba la tara tɔgebiŋemo ita ba sɔsega puan. Ŋwana ni basɛ ti tɔgum la bii yelesum la lila mɛ ti la tara gungum la gilema. Ŋwana basɛ tu tɔgum la ana nyɛlum gee ka zo'e pa'alɛ yɛm. Magesi wuu: Nabileo ka la'ari libego.

Avuurɛ dagi bala

kalam tu ni tɔgera la sɛla ti tu puti'irɛ la ka ti'isɛ bala. Bii nɛra n yele se'em la dagi yele la n nari ni lebeseko n bala. Wuu nɛra San tu fu, ti fu yele a duma t fu pu'useya.

Puti'irɛ foote

Gulesegɔ la puan la ni ta'am ta bɔna ti yelebire yi'a sɔsega bii yele iteba la n iti sɛla la ŋwɔna la foote ti kaaleba la bisera. Gɔngulesa la ni basɛ ti tu wuna mɛ, nyɛta , kalena, ti'ira lemena wuna nyuuŋo hali ta pa'asɛ la sɛla n iti tu puuren duma puan. Magesi Wuu; Atia sige ko'om saau saau saau.

Yu'urɛ bu'a

Kalam de la gulesegɔ puan ti gɔngulesa la ni basɛ ti dusi, tiisi la sɛla n pugum ka tara vom lagum tara asaala yu'urɛ gee tara asaala tuuma. Magesi Wuu; Aputi'irɛ n mɛ bangole ti Anɔŋɔ girege basɛ.

Yitulese

La ni ta'am ta bɔna de'eŋo bii banaa puan gulesegɔ ti gɔngulesa la basɛ ti yelebire bii itegɔ iŋɛ tulese. Ŋwana ni tari la nyɛlum sɔsega la puan. Magesi wuu; Ti Asɔ'ɔŋɔ ta ta ta ta paɛ Asaseŋa yire.

Pute'asegɔ

Gulesegɔ puan la ta'am ta bɔna mɛ ti gɔngulesa la tuura yelebɛa dɔla yele irɛ la n iti se'em la ti la tara nyɛlum. Kaaleba bii bisereba la iisi n ni kitaa ti ba bɔta ti ba baŋɛ yele la n wan ba'asɛ se'em. Hali la ni basɛ ti ba puti'irɛ nini nyɛta la yele la n wan ba'asɛ se'em. La ni dɛna la zi'an ti sɛla n nari ti la iŋɛ la yue basɛ ti kaaleba bii bisereba la puti'irɛ nyɛ yele la se'em la. Amaa zo'e zo'e puan yele la ni ta ba'asɛ ti kaaleba la bii bisereba la n ka iŋɛ ba puti'irɛ ti sɛla wan iŋɛ la, n ni iŋɛ. Magesi Wuu bunsilemasi'o n sa'ɛ bia ti Awɔbegɔ zo'e gee ti Asanvuuŋa gu bia la ze'ele gee nyɔkɛ bunsilesio la vole kasera zim