Angklung

Ze'ele Wikipiidiya
Angklung
Subclass ofsliding rattles Demese
Country of originIndonesia Demese
Made from materialbamboo Demese
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, National Inventory of Intangible Cultural Heritage of Indonesia Demese
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00393, https://ich.unesco.org/fr/RL/00393, https://ich.unesco.org/es/RL/00393 Demese
Hornbostel-Sachs classification112.122 Demese

(Angklung) (Sundanese: ᮃᮀᮊᮣᮥᮀ) de la yuuma lɔgerɔ n ze’ele Sundanese nԑreba n boi Indonesia ti ba dikԑ miisi buuri buuri bii tɔka tɔka maalԑ ba. Bɔlepi duma tari sԑla n namuledɔleŋa n iti ye’esa bii kina gee nyaa ni ta ŋmԑrege lebe ta dԑna (octaves), n ŋwɔni la mԑ la Western duma nu’o-lumenԑ bii luma. Ba ni gĩ bii gurԑ lumenԑ la nu’o kuyima gee ti nu’o la kuyima la mԑ miina bii ŋmԑ’ԑra luŋa la, nyaa ni basԑ ti yuuma voole duma do la taaba. Baambaana woo n boi angklung namuleŋa tari la namuledɔleŋa ayima ma’a, ti duureŋa la voola do la nԑra woo la angklung, gee ti sԑla woo mԑ ita do la a aŋa gee mԑ tara ba (melodies) duma bunmuuna (bisԑ Kotekan).

Angklung yuum ze’ele la se’ela n nyaa de (West Java) la (Banten) nananewa gee nyaa yuum pu (Indonesia) puan, gee ti (Sundanese) duma yuum de’ena yuuma zo’e zo’e. Angklung la a duureŋa nyaa wa’ana mԑ wa dԑna nimmu’urԑ pa’asԑ Sundanese yizuto la buuri malema daalum la puan. Angklung guleŋmԑ’a wa de la se’em ti nԑreba n zo’e la nara ti ba tara sũyinԑ, nɔyinԑ la puti yinԑ de’eŋo bii yuuma la puansin, gee ba tari sira sakerԑ ti ba basԑ ti a lagum tuna sia, gilema gee mԑ lagum ki’ira yԑla ti la tole nԑŋa.

Tigere ŋmarega la ka dapia la anii daare 18, 2010 yuuni la puan, UNESCO duma yuum baŋԑ ti Indonesian angklung n de zuo daana bɔna tɔgum zaaleŋa bii zaaleŋa la (Intangible Heritage of Humanity), gee kelum pԑgԑ Indonesian nԑreba la Indonesian gɔmena ti a gu, bo lasebaarԑ, basԑ ti baambaanduma tuuma tole nԑŋa gee mԑ kelum pԑgԑ angklung tanwugereba.

Etymology[demese | demesego zia]

Yelebire wa n de angklung ta’am pɔsԑ ze’ele la Sundanese angkleung-angkleungan, bɔ’ɔra puti’ira yesera angklung de’emde’enena la (onomatopoeic klung) kinkima bii voole duma la n ze’eti bunŋmԑ’ԑla puan kina la.

Tuusum yԑla (History)[demese | demesego zia]

Dr. Groneman yeti, angklung wa n pugum kɔ’ɔm dԑna yuuma bunŋmԑ’ԑla sԑba ti ba kɔ’ɔm bɔta bii nɔŋԑ (archipelago) tiŋa puan za’a hali gee Hindu saŋa baŋԑ wa’ana. (Jaap Kunst) duureŋa puan la Java puan, san dԑna West Java, angklung me pugum bɔna (South Sumatra) la (Kalimantan. Lampung), East Java la Central Java me de la sԑba n ŋwɔni la bunŋԑ’ԑla la.

(Hindu) saŋa la puan sansԑka ti Kingdom of Sunda, bunŋmԑ’ԑla yuum tum la nimmu’ure tuunԑ de’eno la puan. ba yuum ŋmԑ’ԑri Angklung ti ba bo la Dewi Sri fara, yinsi’a bii yise’ere n bɔ’ɔrԑ pɔ’ɔsegɔ bii maalegɔ la, la wan iŋԑ se’em ti kã maalԑ ba tiŋa la ba  vom yԑla ti nyԑ maalegɔ. Angklung wa kelum pa’ala ba la ba pu’usegɔ saŋa, ba yeti a pugum ko’om bɔna la bala na kɔ’ɔm ze’ele (7th century) yuuma la puan sa bɔna (Kingdom of Sunda) puan. Kingdom of Sunda puan, ŋwana yuum bob a la zaberԑ yuuma bii duuresi (Bubat) duma zaberԑ la saŋa, wuu ba yelese’em Kidung Sunda tiŋa puan se’em la. Angklung se’em n yuԑ gee me kelum vona de la Angklung Gubrag, mina ti ba yuum maalԑ e (17th century) Jasinga, Bogor puan la. Gee ba dikԑ (antique angklung) duma la biŋԑ bii iŋԑ la Sri Baduga Museum, Bandung puan. Ba yi’ire angklung malema se’em n yuԑ la angklung buhun ("ancient angklung") ze’ele Lebak Regency, Banten. Angklung buhun de la dibeerum buuri n de angklung ti ba ŋmԑ’ԑra, Baduy nԑreba n boi (inland Banten) yuum pu (seren taun) dia dikerԑ de’eŋo saŋa la puan.

1938 yuuni la puan, Daeng Soetigna (Sutigna), n ze’ele Bandung, yuum maalԑ angklung se’em n boi doose (diatonic scale) gee tum dagina malema n de pélog la sléndro dɔpigerɔ. Kɔ’ɔm ze’ele belam sa, angklung kɔ’ɔm lemena ti a yu’ure yese paԑ zi’isi zo’e zo’e gee ti ba nyaa tara e tuna zamesegɔ la inkpemesegɔ tuuma, gee me wan ta’am kelum doose Western duma bunŋmԑ’ԑla la nԑreba n zo’e bɔna zi’a bii n lagese zo’e bɔna zi’a. ba yuum pɔsԑ de’em bii ŋmԑ angklung yiadaa nԑreba n yuuma lagese zo’e bɔna zi’a la 1955 yuuni la puan sansԑka ti ba yuum lagese (Bandung Conference). 1966 yuuni la puan Udjo Ngalagena, Daeng Soetigna sukuu bia, n yuum yo’e a Saung Angklung ("House of Angklung") ti la dԑna tiŋasuka bɔ’ɔra a ze’elegɔ la n la nԑŋatolega.

UNESCO duma n yuum maalԑ angklung a n de zuo daana bɔna tɔgum zaaleŋa bii zaaleŋa la (Intangible Heritage of Humanity), Tigere ŋmareŋa la puan ka dapia la anii 18, 2010 yuuni la puan.

Yima yima (Varieties)[demese | demesego zia]

Traditional Angklung[demese | demesego zia]

Angklung kanekes[demese | demesego zia]

Angklung kanekes bii Angklung buhun bii Angklung baduy de la dibeerum sa angklung pɔsԑ ze’ele la Baduy n boi Lebak puan, Banten n pu Indonesia. Angklung me kelum do la ba mui kua la malema ti ba kɔɔra kɔ’ɔm ze’ele ba yaabeduma puan sa wa paԑ zina wa. Angklung kanekes wa Baduy Dalam duma buuri n maalԑ ba, sԑba n kelum tara ba yaabeduma zombune bii malema la ŋwana suŋa suŋa. Angklung bunŋmԑ’ԑla wa yu’ure de la Kanekes n ze’ele sԑla n kãrege puan dԑna wuu: (indung, ringkung, dongdong, gunjing, engklok, indung leutik, torolok, la roel)

Angklung dogdog lojor[demese | demesego zia]

Angklung dogdog lojor de la angklung n ze’ele Dogdog Lojor buuri malema n boi (Kasepuhan Pancer Pangawinan) yizuto bii Kesatuan Banten Kidul n nyirege paԑ Mount Halimun. Angklung dogdog lojor buuri malema wa do le me la ba kɔa, ŋmaa la pɔgedire. This angklung de la se’em ti nԑreba bayoobe ŋmԑ’ԑra e ŋwana ti ba yi ni ŋmԑ’ԑra angklung dogdog lojor gee ti banaasi ŋmԑ’ԑra angklung se’em n de bumkãtԑ la.

Angklung gabrag[demese | demesego zia]

Angklung gabrag de la angklung n pɔsԑ ze’ele Cipinang tinkԑka, Cigudeg, Bogor, West Java. Angklung kana wa de la se’em yuԑ bii n de bunkԑka ti ba tara bɔ’ɔra mui yina la fara bii gilema, (Dewi Sri). Angklung wa ba ni ŋmԑ’ԑra n la is played during melak pare (mui kua) saŋa, ngunjal pare (ba ni tara mui eera kuusa la) saŋa, la ngadiukeun (dia bigere) saŋa, leuit (bã puasin la). A mi gɔŋɔ yeti, Gubrag angklung yuum pɔsԑ kiira mԑ sansԑka ti saa yuum ka niira Cipining tinkԑka la puan la se’ere n sɔi la Dewi Sri yuum ka tari saa wa’ana.

Anglung badeng[demese | demesego zia]

Angklung badeng de la angklung n pɔsԑ ze’ele Garut, West Java. Gee pɔsega la puan la, ba yuum tari angklung kana wa malena la mui kua malema, gee nananewa ba nyaa tee n me tara tɔgera tuba yԑla. Ba ni dikԑ la angklung duma bawԑi ti la ta’am paԑ (da'wah) duma la za’a se’em puan ti ba angklung roel duma bayi, angklung kecer ayima, angklung indung duma banaasi, angklung anak duma bayi, angklung dogdogs duma bayi, la gembyung bayi.

Anglung bungko[demese | demesego zia]

Angklung bungko de la angklung pɔsԑ ze’ele la Bungko tinkԑka la puan, Cirebon, West Java. Ba ni de’ena Angklung Bungko me la yuuma lɔgerɔ ba sԑba n de wuu kendang, tutukan, klenong la gongs. Dibeerum sa saŋa la puan, angklung bungko ba yuum ni ŋmԑ’ԑra n la sansԑka ti tinkԑgesi bi tinsi san tara zaba. Angklung bungko se’em n kɔ’ɔm bɔna wa tari la yelepigesi ba atã sԑba ti ba saki ti a yuԑ paԑ yuum kɔbesi siyoobe (600). Angklung kԑgekana wa de la se’em ti ba saki ti a ze’ele la (Ki Gede Bungko), se’em n de kiima bɔna Bungko tinkԑka la puan la, gee me kelum dԑna Navy duma nԑŋa daana n boi (Cirebon Sultanate) gee me kelum bɔna (Sunan Gunung Jati) saŋa (15th century yuuni la puan sa). Angklung kana wa ka le ta’am ŋmԑ se’ere n sɔi la a ka le tara paŋa a kɔ’a me ka tɔi. Nԑreba la sakiya ti angklung bungko tari la sia puan panyalesi. Dibeerum sa saŋa la, bia yuum ni san bԑ’ԑra, gee ti ba san ŋmԑ’ԑra angklung bungko gee wa’ara kaara tinkԑka, bia la mԑŋa n ni vaԑ isege lebe imma’asum puan na.

Angklung badud[demese | demesego zia]

Angklung badud de la angklung buuri diyima ti ba tara ita tɔgum zaaleŋa wa de’eno n boi zi’an la bii de’enseto n yuuni yuuni gee ti ba ni yuuna gee wa’ara. Tɔgum zaaleŋa n de badud angklung wa ba yuum dɔŋԑ gee bisera n la Parakanhonje tinkԑka la puan, Indihiang tiŋa, Tasikmalaya tiŋa la West Java. Kanca Indihiang yizutãtԑ wa n yuum bisere e, gee angklung badud saŋa la puan, yuum pisiyopɔi (70s) puan sa la ti ba yuum pugum mina a yele mԑ zi’an woo. Angklung badud  wa tuunԑ kankaŋԑ yizuto la puan la kɔ’ɔm dԑna la a kpemesa kɔma giila sansԑka ti ba ni ita ŋmaԑ malema la. Gee ti se’em e ŋmati la wa’ana, bisԑka ti ba ni yeti ba ŋma bulika la ba ni tari e yese la yiŋa ta basԑ ti musԑ ko’om puan. Ba me ni kelum ŋmԑ Angklung badud ba ni bɔna sore ye’esa ko’om la puan me gee ti nԑreba la nyaa ni kelum bisera ti la ŋwɔna la nԑreba n ni lagese de’eŋo puan se’em la.

Angklung buncis[demese | demesego zia]

Angklung buncis de la angklung ti ba tara ita inkpemesegɔ bii de’ena, magese wuu angklung bɔna Baros tinsi bɔna, Arjasari, Bandung, West Java. Tɔgum zaaleŋa bunŋmԑ’ԑla n boi angklung buncis tari la angklung indung duma bayi, angklung ambrug duma bayi, angklung panempas, angklung pancer duma bayi, angklung enclok duma bayi, dogdogs batã (talingtit ayima, panunggung ayima, la badublag ayima). Tarompet, kecrek, la gongs ba ni dikԑ pa’asԑ saŋa saŋa. Angklung buncis tari la (salendro) tone la kɔa yuunԑ wa ta’am dԑna (madenda) bii (degung).

Pɔsega la puan, angklung buncis w aba yuum tari n tuna la kua tuuma n lԑm la mui tuuma. Zinabeerewa, angklung buncis de la sԑla ti ba tara ita inkpemesegɔ yԑla. Yele ana wa lԑm me la yizuto teere gee ka ba’am tɔgera yesera buuri malema puan sakire puansin. 1940s yuuni la puan ti ba yuum dikԑ e ti a dԑna buuri malesi’a n ba’asԑ angklung buncis ti b abo mui tuuma duma la faranin se’ere n sɔi la a lemena dԑna la inkpemesegɔ buno. Kelum le pa’asԑ, mui bidere zi’isi (leuit) yuum pɔsԑ mԑluni na me, gee ti ba yuum nyaa tee teesum bɔra n niԑ gee ti ba tɔ’a me ka tɔi. Gee nananewa mui la zo’e zo’e ba kuusa ba ni tintɔɔ, ba kale tar aba bigera bã puansin. Tɔgum zaaleŋa wa n boi angklung buncis ti ba yuum tara tuna ngunjal (zԑԑra mui) ba kale bɔta malema wa. Angklung buncis yu’ure wa lԑm me la yuunse’ere ti ba mina de ti dԑna "cis kacang buncis nyengcle...". yelesum la pa’asԑ la tɔgum zaaleŋa la puan n boi angklung buncis, ŋwana zuo ba yi’ire tɔgumzaaleŋa wa la buncis.

Angklung calung[demese | demesego zia]

Angklung calung bii calung de la bunŋmԑ’ԑla ti ba dikԑ miisi maalԑ ba. Gee san dԑna angklung se’em ti ba ni de’ena bii ŋmԑ’ԑra gee yuula n la, calung de la se’em ti ba ni ŋmԑ’ԑra e la dɔɔ (wilahan, bilah) gee miisi la zi’isi sesi ba ni maalԑ ti ba doose la titi laras (pentatonic scales), da-mi-na-ti-la. Gee zo’e zo’e puan ba maalԑ calung ze’ele la awi wulung (black bamboo), ba sԑba me maalԑ ze’ele la awi temen (white bamboo).

Calung vuure n de se’em de la, san kɔ’ɔm dagina yuunsi’a n ze’ele yuuma bunŋmԑ’ԑla wa puan, me kelum dԑna sԑla n naԑ la tɔgum zaaleŋa la de’emde’eneba. Buur bayi n boi ti ba mina ti ba dԑna calung Sunda, ti ba yi’ira ba calung rantay la calung jinjing. Yuuma lɔgetuna wa de la Sundanese buuri malema yuuma lɔgerɔ bii bunŋmԑ’ԑla, se’em ti ba yuum mina gee ti a me nyԑta maalegɔ Banyumas tiŋa puan. ba san ni ta ŋmԑ’ԑra calung rantay yuuma wa, se’em daana n ni ŋmԑ’ԑra gee dikԑ la a nama pirԑ taaba, gee ti nԑrasԑka n ŋmԑ’ԑrԑ calung jinjing tũ mia bii miisi la gee ti ba nyaa ni tagele taaba ŋmԑ’ԑra gee zԑa saazuon. Pɔsega la puan, ba yuuni kiresa calung do la Sundanese buuri malema wa do la de’eŋo duma la n se’em la ti la dԑna ba malema de’eŋo ti West Java nԑreba de’ena la, gee ti nԑŋa toleŋa la yuum wa’ana dԑna calung saŋa la puan, a pɔsԑ tara la yuuma lɔgerɔ bii bunŋmԑ’ԑla n yuum de sԑla ti ba tara ita inkpemesegɔ.

Angklung Reog[demese | demesego zia]

Angklung Reog de la yuuma lɔgerɔ bii bunŋmԑ’ԑla ti ba ni ŋmԑ’ԑra n do la Reog Ponorogo wa’a East Java puan. Angklung Reog de la se’em n voole, gee me tara kɔɔsi bayi la beene naanԑ n ani suŋa (magese wuu angklung se’em n pugum kɔ’ɔm bɔna ana se’em la) ti ba mi’isi maalԑ ti a ana suŋa se’em la. Ba yeti angklung yuum de la zaberԑ lɔkɔ ze’ele Bantarangin tiŋa zabera la Lodaya tiŋa (11th century) yuuni la puan, Bantarangin duma n yuum nyaŋԑ zaberԑ la ba puure yuum peemi, soogepa yuum tari la paŋa, gee se’em n me yuum zale angklung me yuum de la paŋa daana, se’ere n sɔi la ba yuum tari la pãsi ti fu pugum ka baŋe size’ele zi’an na, la yuum ni suŋԑ me ti ba nyԑta kinkima kɔɔsi yima yima, ba yi’ire ŋwana wa la klong-klok.la klung-kluk ba san ni wum ba ni nyԑ la sia puan suŋere.

Angklung Reog Gong Gumbeng[demese | demesego zia]

De la Angklung Reog buuri ayima n ze’ele Sambit, Ponorogo. Naanԑ la ani wuu Angklung Reyog la ti ba maalԑ tagele taaba ze’ele bunpigesi ta paԑ bumkãra ti ba kuusi la me bɔna nyima nyima, Gong Gumbeng Angklung n de se’em n de yia gee me kelum dԑna angklung sԑka n de bumkԑka. A set of angklung Gong Gumbeng duma sԑba n zuԑ yuum kɔbesi yi la pinuu (250) la ti ba nyaa dikԑ biŋԑ (Sri Baduga Bandung Museum).

Angklung bali[demese | demesego zia]

Balinese angklung tari la Rindik tari la Balinese maanԑ la tone. Angklung Rindik de la se’em ti ba ni ŋmԑ’ԑra mia wuu gamelan. Rindik Bali wa yuum ze’ele la Angklung Reog ze’ele Ponorogo mina ti Majapahit duma gɔn-mi’ileba yuum tari wa’ana.

Zina beere wa angklung bii Angklung padaeng[demese | demesego zia]

Angklung padaeng de la yuuma lɔgerɔ ti ba dikԑ miisi maalԑ ba sԑba n de zina wa beere angklung duma. Angklung malema ba tari la slendro, pelog, la madenda dɔpigerɔ. 1938 yuuni la puan, Daeng Soetigna duma yuum tari la puti paala wa’ana ti ba suŋԑ angklung wan ta’am ŋmԑ’ԑra diatonic yuuma. Ti ta’am bo tuune fara, angklung ka w aba yuum yi’ire n la angklung padaeng, se’em n ze’ele yelebire wa puan na Pak (sɔ, budaa n tari gilema) la Daeng (the inventor's name). tuuma la asi’a lebege dԑna la (diatonic), Western duma yuuma zi’a la puan, ba yeti ba wan ta’am iŋԑ e nԑreba n lagese zo’e zi’a.

San dԑna yuuma puan, angklung padaeng  pu la tigera ayi: ayima de la (melodic angklung) la akompanimen angklung. Melody angklung wa ma’a tari la voole duma bayi bii kɔɔsi siyi n boi ba yima la (octave) ayima. Angklung ayima puan, gee ba za’a waabi puan tari la melodic angklung duma bunpigesi pitã la ayima (31) gee ti melodic angklung bumkãra la me dԑna pia la ayima (11). Gee ya, akompanimen angklung de la se’em ti ba ni dikԑ pa’asԑ lagum ŋmԑ’ԑra bii de’ena (harmonic tones). Voole dɔkɔ la de la batã tara paara banaasi, diatonic chord duma yeti. Ba yuum bo Daeng Soetigna's puti’ira puti’iira poorum, maalegɔ duma bunpaalesi n yuum kelum zo’ora pa’asa. Bana wa basԑba de la sarinande angklung, arumba, toel angklung, la Sri Murni angklung. Daeng Soetigna poorum, a sukuu bia la ayima, Udjo Ngalagena, yuum kelum kɔ’ɔm tiŋera me nyaa yuum ta tari saung angklung wa’ana Bandung tiŋa bɔba. Ta paԑ zina beere wa ba kelum mina zi’a, ti ka dԑna Saung Angklung Udjo  n kelum dԑna tiŋasuka nyuuŋa bo maalegɔ zi’a hali la angklung n pugum bɔna la za’a.

Angklung Sarinande[demese | demesego zia]

Angklung sarinande de la yelebire bɔ’ɔra angklung padaeng n tuna la tones duma n boi zi’a ma’a (gee ti ka pa’asԑ chromatic tones) la (basic tone of C). Angklung sarinande pigesi la tari la angklung duma ba nii 8 (Low to High Do tones), gee ti angklung sarinande plus me tara angklung pia la batã 13 (Low to High Sol until High mi).

Angklung arumba[demese | demesego zia]

Angklung arumba de la yuunyuuneba buuri buur bii yima yima n lagesi taaba de’ena gee tara yuuma lɔgerɔ ti ba dikԑ miisi maalԑ ba la. Ba yuum dɔŋԑ Angklung arumba wa la 1960s yuuma la puan sa West Java puan, Indonesia tiŋa, gee nananewa a nyaa de la West Javanese yuuma lɔgerɔ. 1964 yuuni la, Yoes Roesadi la a zɔtɔ yuum lagese la yuuma tigere se’em nyaa yuum dikԑ angklung pa’asԑ yuuma la puan. Ba yuum nyԑ puti’ire wa ti ba yi’ira ba mԑŋa la Arumba tigere (Alunan Rumpun Bambu – Strains of Bamboo). Gee tɔgum la saŋa n yuum paԑ la, arumba ba’asegɔ puan nԑreba la ni lagese tara miisi lɔgerɔ maalԑ ba ze’ele West Java. Angklung arumba de la yu’ure n ze’ele bo bunŋmԑ’ԑla zo’e zo’e magese wuu;

·        ) Angklung –Melody angklung ayima, ba ni dikԑ yagelԑ me gee ti nԑreba ayima ŋmԑ’ԑra.

·        ) Lodong (mikãtԑ) – lodong bass nɔyinԑ, ba me maasum n me ze’ele gee ti nԑreba ayima ŋmԑ’ԑra.

·        ) Gambang I – (Melody bamboo xylophone)

·        ) Gambang II –(Companion bamboo xylophone)

·        ) Kendang – buuri malema luŋa

Angklung toel[demese | demesego zia]

Angklung toel de la tee paala bii puti-paala n ze’ele angklung se’em n yuum pugum dԑna sԑla ti nԑreba pugum kɔ’ɔm mina gee me pugum kɔ’ɔm pa’ala nɔŋerԑ zi’a woo (legendary). Angklung toel la angklung nyima nyima bii tɔka tɔka n boi se’em de la nԑreba la mi zɔgum woo la a bɔŋa zi’a. Angklung tari la sia n boi saazuon gee me tara angklungs duma zo’e zo’e gee ti ba maalԑ ba basԑ saazuon la tiŋa gee me bɔ’ɔra yuunyuuneba n lagesi taaba de’ena. Ba ŋmԑ’ԑre se’em kɔ’ɔm bɔna a tɔka, gee ti a ŋmԑ’a me kɔ’ɔm ŋwɔna la (piano) ŋmԑ’a. Nԑresԑka n boti ti a ŋmԑ bii de’em Angklung toel kɔ yeem kalam 'touch' (toel), angklung wa doose tone la angklung wa kiresi ŋwana fii se’ere n sɔi la rubber n boi bini la.

Kang Yayan Udjo n yuum maalԑ Angklung toel ze’ele Saung Angklung Udjo 2008 yuuni la puan. Naԑ la Angklung toel, dikera niisum paalega bɔ’ɔra angklung tingɔŋɔ la, angklung budina wa ŋmԑ’a de la naana.

Angklung Sri Murni[demese | demesego zia]

Ba yuum maalԑ Angklung sri murni ze’ele la Eko Mursito Budi put’irԑ la puan  ti ba tara tuna angklung robots tuuma. One angklung ayima tari la voole duma bayi bii n gani bayi ita gee ti voole la dԑna buyina, la wan iŋԑ se’em ti ba ta’am nyԑta voole la ti la niԑ peelumi (mono-tonal). Ŋwana boi la ayima la (multi-tonal) n boi angklung Padaeng puan wa. Naana puti-dԑna wa, the robot wa de’ena bii ŋmԑ’ԑra angklungs duma zo’e zo’e ti la do la taaba gee ti ba mi tana tugesa (melodic angklung) gee ti la kelum do la angklung.

Notations[demese | demesego zia]

Sundanese Daminatila[demese | demesego zia]

A de la kãlԑ duma ti ba dikԑ ze’ele ti la dԑna daalum bɔ’ɔra magese wuu (solfège), gee a mi tari la a zi’a me bɔna a tɔka: kãlԑ sԑba n boi saazuon tɔ’ɔserԑ me la kɔsԑba n boi tiŋa, la bala miŋa nuu. Ba bisԑ nyԑ ti zԑkana wa nԑreba pugum mina (western solfège) wa me ŋwana suŋa suŋa. Kãla banuu (5) n boi ti kãlԑ woo ba tri n tuna la dɔpigerɔ tuunԑ, ba de wuu: 1, 2, 3, 4, la 5, ti ba kãala ba ti (da, mi, na, ti, and la). Yuunԑ woo limesego boi la de voole puan la ŋmԑ’ԑre kabela se’em, se’em n ka iti do la western duma buuri malema. Malema angklung wa teri la dɔpigerɔ duma n ŋwɔni taaba magese wuu: (saléndro, degung/pélog), la (sorog/madenda).

Diatonic[demese | demesego zia]

Diatonic daalum duma wa n ze’ele bo angklung ti ba tara kãlԑ duuresi daalum Indonesia tiŋa puan, ŋwɔna la Jianpu duma daalum, gee ba me kelum bɔna nyima nyima la sԑba n kɔ’ɔm dԑna ma’a la, magese wuu pitesi beena la ze’elego zi’a la (chord) daalum duma la. Duuresi wa bii yuuma daalum w aba ni gulesa ba do la (movable do). Yuuma daalum wa ba ni ita ayima pa’ala ti a dԑna la do, gee ti buyi daana la me pa’ala 2 re, la yԑla zo’e zo;e. Ba ni makԑ octave se’em n boi saazuon la me dot se’em n boi saazuon, gee ti octave se’em n boi tiŋa la ba ni makԑ e me la dot se’em boi tiŋa.

Gee kelum le pa’asԑ, daalum duma basԑba ba ni gulese ba la gulesegɔ la n nari ti ba gulese se’em la angklung ayima ni dikԑ bumpԑԑbela kԑmesega ayima, gee saŋa zo’e zo’e ba ni makԑ n ze’ele la 0–31, zero 0 n de voole sԑka n ba’am bɔna tiŋa gee ti pitã la ayima 31 voole bɔna saazuon.

Angklung duma ba sԑba tari zuԑ ayima me gee ti ba ni makԑ n la Solemiini chord daalum duma, magese wuu C, Dm, Em, F, G, G7, Am, la zo’e zo’e. Angklung buuri dԑna, de la se’em n ita la yuuma lɔgepigesi.

Cultural context[demese | demesego zia]

Angklung wa maalegɔ la a bɔŋa de la sԑla n de nimmu’ure Indonesian nԑreba buuri malema puan, yele yele wuu Sundanese nԑreba. Pɔsega puan, a tuunԑ la se’em n maalԑ angklung yuum maalԑ e bɔ’ɔra la lagesegɔ duma la de’eno san bɔna dԑna sԑba n lԑm la buuri malema la kԑkã’asegɔ. Gee nananewa, angklung nyaa tole la nԑŋa ta dԑna buuri malema buno la zina wa beere yuuma bunŋmԑ’ԑla gee dagina sԑla ti Indonesia nԑreba ma’a bota gee tingɔŋɔ la za’a. yelesi’a n gã tilum wa n de angklung tuuma asi’a  in Indonesian buuri malema puan:

Offering for Dewi Sri[demese | demesego zia]

Sundanese duma buuri malekԑka la puan, angklung n yuum de se’em ti ba yuum ŋmԑ’ԑra yi’ira Dewi Sri, de la se’em ti ba pa’alԑ ti a de la maalegɔ na’ayinԑ, gee kelum saki ti a wan kã maalԑ ba mui duma la ti la maalԑ suŋa suŋa bo ba yizuto la za’a nԑreba. Ba de’eŋo wa ni wa’am la sansԑka ti ba ni dikera Seren Taun mui la, la mui la bɔreka de’eŋo saŋa la. Buuri malema wa Baduy bii Kanekes tinsi n kelum tara ba, n de sԑla n yuum geei bɔna Sundanese tinkԑka wa puan.

Angklung tiŋasuka (center)[demese | demesego zia]

Angklung zԑkãtԑ la ayima lɔgerɔbigere lanԑŋa tolega zi’isi de la Saung Angklung Udjo (SAU). Udjo Ngalagena la a pɔŋa Uum Sumiati n yuum pɔsԑ e 1966 yuuni la puan, ti ba ta’am zala buuri malema bii ba puti’irԑ yuum de la ba bisԑ ba wan iŋԑ se’em Sundanese duma tɔgum zaaleŋa la buuri malema kelum bɔna, yele yele wuu angklung. SAU boi la Jalan Padasuka 118, (East Bandung, West Java, Indonesia).

SAU kɔ’ɔm dԑna la buuri malema yԑla la zamesegɔ yԑla zi’isi se’ere n sɔi SAU n tari de’emde’eneba bii baambaanduma zi’a, gee me kelum dԑna sɔnɔ bii tanwugereba zi’a, gee me kelum dԑna tuuma zi’a bɔ’ɔra sԑba n maalԑ yuuma lɔgerɔ bii bunŋmԑ’ԑla la. Kelum pa’asԑ, SAU n yuum boi Bandung puan la a yuum tari vuure me se’ere n sɔi a puti’ire yuum de la ba kelum zala gee me suŋԑ ti Sundanese buuri malema tole nԑŋa – yele yele wuu Angklung –tinsi bii yizuto la puan ta paԑ ba zamesegɔ yԑla hali la ba zamesegɔ deto la za’a.

SAU duma yuum ni tar aba lagum seko n lagene do la wuntԑԑŋa. Ŋwana wa ni pa’ala la de’eno zo’e zo’e magese wuu wayang golek pa’alegɔ, helaran de’eŋo, tɔgum zaaleŋa buuri malema wa’a, se’em n nam pɔserԑ angklung, (orchestra angklung), (mass angklung), la arumba. Kelum pa’asԑ wuntԑԑŋa saŋa woo de’eŋo saŋa woo la puan, Saung Angklung Udjo kelum tara de’eno sԑba n wasԑba n wa’are pa’asa la ta’am ni dԑna bulika bii wumtԑԑŋa. Ba kɔ’ɔm ka iŋԑ de’eŋo wa ti kɔ’ɔm ka ita Saung Angklung Udjo puan ma’a, gee ba me de’eneko me ba yiԑ puansin hali la solemitinsi puansin sa. SAU duma kɔ’ɔm ka dԑna la n yeem zuo ita la tɔgum zaaleŋa ma’a gee ba kelum koosa la lɔgerɔ buuri pa’asa la buuri la lɔgerɔ, bunŋmԑ’ԑla, lusi kelum pa’asԑ maese wuu angklung, arumba, calung, la yԑla zo’e zo’e.

Gamelan angklung[demese | demesego zia]

Bali puan, ba yi’ire angklung yuunyuuneba la gamelan angklung. Gee baambaanduma la n ni lagesi me nyԑ ba yu’ure la ze’ele la (bamboo shakers) puan, gee zina beere w aba nyaa pa’asԑ la East Bali duma la puan. Baambaaneba n ni lagesi wa de la (bronze metallophones) ti ba tara tuna, la baambaanduma la n paԑ wuu pisiyi.

Gamelan angklung lɔgerɔ wa ŋwɔni me la gamelan gong kebyar, ba tɔka tɔka la kɔ’ɔm zo’e me. Lɔgetuna wa n boi gamelan angklung puan wa lemena dԑna la (5-tone slendro scale), gee nyaa yuunyuuneba wa ni tara la tone duma banaasi tuna yese tone duma banuu la puan na gee ti de’eŋo lɔgerɔ la puan tara saafi duma banuu. Sԑla n kɔ’ɔm bɔna ayima de la (five-tone angklung) ze’ele north n boi Bali, se’em n tari saafi-duma paԑ bayopɔi la. (Four-tone) angklung itgera puan, sԑba n peebere liteŋa funfuureŋɔ ni tara la saŋa saŋa tara tone bii kɔa bunuu puan daana la ita. Kelum le pa’asԑ, wuu bunŋmԑ’ԑla zo’e zo’e n boi (gong kebyar span) tari la octaves duma zo’e bɔna a (pentatonic scale), gamelan angklung bunŋmԑ’ԑla zo’e zo’e tari la octave ayima ma’a, gee five-tone lusi ba sԑba puan tari la octave la fii. Ba dikԑ bunŋmԑ’ԑla bana ti ba dԑna la bunpigesi gee ka paԑ gong kebyar bunŋmԑ’ԑla duma la se’ere n sɔi la bana kãrege me.

Ba wum Gamelan angklung wa yele la Balinese pu’usegɔ deo la puan, zi’an ti a bɔ’ɔra ba yuuma sansԑka woo ti ba tara lagesegɔ (odalan). A me kelum tara la malema asi’a kelum pa’asԑ se’em n lԑm la kum (pitra yadnya), ŋwana wa zuo a nyaa lagum me la Balinese buuri malema hali ta paԑ sia puan zisesi n ka bisere nyԑta la, la a ze’ele vom puan ta paԑ kum gee hali ta zuԑ tole nԑŋa. Se’ere n kelum le sɔna la ba tã ba zԑԑra bii zԑa ka tɔi, gamelan angklung bunŋmԑ’ela wa ba ta’am zԑba gee malena kuurԑ malema ba ni zԑba la sansԑka ti ba ni tari kum ti ba laaԑ daboo zuo ta paԑ kum la laare ba’asegɔ zi’an. Yuunyuuneba nyaa ni yuuna me gee ŋmԑ’ԑra yuuma la do la malema la poore ta paԑ ba’asegɔ. Ŋwana wa, Balinese kelesereba zo’e zo’e ni kesera do la angklung duusi la bii yuuma la, la a (slendro scale) la ba suure za’a ta pa’asԑ la nyԑlum bii nɔmaalum la susa’aŋeŋɔ bii sunsɔa.

Yuuma wa naanԑ la ŋwɔni la gong kebyar, gee dikera (four-tone scale). Pitega wa n boi (jegog metallophones) ni zԑԑra (basic melody), se’em n yԑregԑ bii nyalege doose (gangsa, reyong, ceng-ceng), liteŋa, la lusi bumpigesi ŋmԑ’ԑra e la hama n tari paŋa. A kãrege makԑ ma’a dԑna gong, ti ba yi’ira kempur, gee kelum tara e makera fola n boi zi’an woo.

Tuuma la asi’a n yuԑ la ka dikere gong kebyar's duma pa’asa gee a tum dԑna la sԑla n ani suŋa gee ti nԑreba nyԑta gee ita pa’ala. Gee nananewa, Balinese yuunyuuneba zo’e zo’e maalԑ la kebyar-aŋa a tuuma bɔ’ɔra gamelan angklung bii ba maam maalԑ (kebyar melodies) ti la ta’am doose angklung's gee kɔ’ɔm tara la (four-tone scale) ma’a tuna. Bumpaalԑ pigesi bana wa lagum dԑna la yԑla bɔ’ɔra wa’asi, ŋwana zuo gamelan angklung nyaa zo’e me pa’asԑ tara gongs duma n tibege la lusi bumkãra. Kelum le pa’asԑ, zina beere wa yuunyuuneba bii sԑba n gulsere yuuma yuum maalԑ la yuuma voole e lageni taaba dԑna bumpigesi bɔ’ɔra gamelan angklung.

Outside Indonesia[demese | demesego zia]

20th century yuuni la pɔsega puan, (Dutch East Indies) saŋa la puan, angklung w aba yuum to’e e la Thailand puan, zi’an ti ba yuum yi’ira e ti angkalung (อังกะลุง). Ba yuum gulese ti angklung wa ba yuum tari e wa’am la Siam 1908 yuuni la puan doose Luang Pradit Pairoh, nayire baambaana n lagum bɔna (Field Marshal Prince Bhanurangsi Savangwongse) n boi Siam, se’em n yuum kiŋԑ ta bisԑ Java yuum dԑna la puan nuu (27 yuumpisiyi la ayopɔi la puan poorum ti a yuum kiŋԑ la bisԑ a kiima la, Naba Chulalongkorn, bo Java 1871 yuuni la puan). Thai angklung saŋa zo’e zo’e ŋmԑrege ta dԑna (Thai tuning system) n tari equidistant duma bayopɔi bɔ’ɔra octave woo, gee ti angklung woo tara miisi ba gee ti octaves duma batã la me bɔna nyima nyima gana bayi, ti la dԑna Indonesia.

2008 yuuni la puan, de’eŋo n yuum n boi Thai buuri malema yuuma zi’an ti ba pɔsԑ (100th anniversary) pɔsԑ pa’ala angklung tari paԑ Thailand. Gee Thai la Indonesian gɔmena yuum lagum suŋԑ de’eŋo wa me ŋwana suŋa suŋa.

Austronesian-duma yuum to’e bii dikԑ angklung yԑla wa me tara tɔgera bɔ’ɔra ba nԑreba, ba yuum tɔgere bɔ’ɔra la Malaysia la Philippines nԑreba, zi’an ti nԑreba yuum ni ŋmԑ’ԑra miisi (xylophone orchestras). Ti ba yuum pɔsԑ dikԑ n pa’alԑ bii ki’isԑ Malaysia saŋa kayima poorum Confrontation ba’asegɔ puan, angklung ti ba nyԑ ŋwana kalam. Ba ni tara la (pentatonic scale) ŋmԑ’ԑra ba Indonesian slendro tiŋa puan, gee ti Philippines puan, gee me yuum kelum maasun wa’ana dԑna diatonic la minor scales gee me kelum tara de’ena Spanish-duma de’eŋo ta’asera ti tɔgum zaaleŋa yԑla tola nԑŋa ta pa’asԑ la lagum ki’ira gee yuuma (pentatonic) puan.

Gee ayima puan Sundanese angklung buncis lusi pugum kɔ’ɔm bɔna me United States. Angklung Buncis Sukahejo de la luŋa bɔna (Evergreen State College), gee me kelum tara (eighteen double rattles) (nine tuned pairs) la dog-dog lusi banaasi.

World record[demese | demesego zia]

Naakԑ’ԑsega ŋmarega la puan ka dabesa awԑi daare 9, 2011 yuuni la puan, nԑreba tusa anuu la nԑreba kɔbega la nԑreba pinaasi la bayi (5,182) n yuum ze’ele tinsi zo’e zo’e n lagum taaba de’ena bii ŋmԑ’ԑra angklung Washington, D.C. puan, gee ti ba me kelum ba yi’ira ba yu’ura (Guinness Book of Records) ti a dԑna angklung luŋa bumkãtԑ.

Assibe daare, Salurego ŋmarega ka dabesa anuu daare 5, 2023 yuuni la puan, ti Indonesia duma yuum zom zuԑ Guinness World Records tingɔŋɔ la za’a angklung luŋa bumkãtԑ ŋwana wa yuum iŋԑ la sansԑka ti nԑrԑba tusa pia la bamuu n la nԑrekɔbeka la pia (15,110) Bung Karno Stadium, Jakarta puan. De’eŋo kuna wa Indonesian Gɔmena Joko Widodo la podoleba yuum boi bini me bii wa’am de’eŋo la puan.

Foora bɔŋa zi’a (Gallery)[demese | demesego zia]

See Also[demese | demesego zia]

·        Indonesia Duureŋa

·        (Gamelan)

·        (Talempong)

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]