Baga Naaŋɔ,Ba ani Se'em Gee Kaabera

Zo'e zo'e, baga m boi yire puan de la Tɔŋɔ ti ba ni mɛ ze'ele deon bii zanɔren. Deon baga ti tu pugum yeti a de la maduma la, ba biŋɛ tu Tɔŋɔ la me ŋwana kupi kupi dikɛ baŋa pagelɛ bii firɛ bagerɛ la zuo. Ŋwana pa'alɛ la pɔka n daa boi gee pita bansi a nu'usin bii nam la.

Bagesesi ti ba mɛ zanɔren la me woge wuu mɛɛsi sinaasi beene la. Ba ni dikɛ la ligi'irɛ firɛ bagerɛ la zuo bii dikɛ kusiia pagelɛ, nyaa dikɛ sayɛɛŋa vuge. Bagesi'a ta'am dɛna dugerɔ la si vugelesi, ti'isi, kuga/ tãsi.

Mina daana n kãaberi la ka tari sore ti a ye Lɔgerɔ bii vuga zuvɔka/sapibere gee ka'ara ko'om bii kãabera bagerɛ. A ta'am sɛgɛ lebere gee ye gɔŋɔ. A san dɛna tindaana, a ta'am vuga yiadaan zuvɔka gee kãabera.

Ba kale dɔla malema la suŋa la, yɛsa la yinɛ pu'usegɔ buuri buuri la n wa'am na la, ta'am basɛ ti nɛra sɛga kirega gee kãabera.

Yelebɛa si'a n yaɛ la a yɛsa bagerɛ kãabegɔ puan na dela " N ma/ N ma......... isege to'e ko'om wa la fu zom paɛ Yinɛn susɛ imma'asum, bidɔgerɛ, sanire........ bo tu yire wa/tiŋa wa.

Ba san tɔgɛ yelebɛa si'a n nari la ba'asɛ gee ti la dɛna la nua bii duŋa n pa'asɛ, ba nyaa ni kɔregɛ mɛ dikɛ ziim la tɔgelɛ bagerɛ la zuo.

La san dɛna nua, ba wan vɔsɛ ka kɔberɔ la tabelɛ bagerɛ la.

Sɛla n kelum bɔna bibi de la, ba san bɔta ti ba baŋɛ nyaa bagerɛ la to'e ba kaabegɔ la, ba ni dikɛ nua la basɛ mɛ ti ka pabela.

Ka San ta lebege gã'arɛ azampuyɛla, bagerɛ la to'e ya. Ka san ta libe aliko, la pa'alɛ ti bagerɛ la zagesɛ kaabegɔ la mɛ. See ti ba malegum e di eere baŋɛ sɛla ti ba tue.

Nɛra san ka'asɛ a ko'om bii kãabɛ la a bagerɛ, gee ti disɛka bɔna bii dãam, a ni ta'am yi a yizuto duma, a kɛ'ɛsi la a zɔduma ti ba wa di gee nyu. Ba san ta ba'asɛ, ba ni gee la dabino la wanɛ la puan dikɛ bo bipaalega ti ka tole zi'ire tiŋasuka. Se'em n de kiima bii kima ba puan nyaa wan ka tɔgera/zusera wuu yelebɛa si'a ti n tɔgɛ zuon la, bɔ'ɔra yire la duma. A san tɔgɛ ba'asɛ, mina n gure bii zãli dabino la wanɛ la, wan kaɛ ba na zi zi'an la gee ti ba woo pu/ŋmɛ nupuɔ.

La de la bagerɛ kaabegɔ bii ko'om ka'atɛ woo, bii kã'a woo, la wuu de sɛla ti vɔpa dɔla bini tɔgera bɔ'ɔrs ki'induma (bayaabeduma) ɛɛra sɛla ti ba bɔta ba zi'an bii Yinɛ ziam.