Bawku
| Country | Ghana  |
|---|---|
| Located in time zone | UTC±00:00 |
Bɔkɔ 'Bawku de la tinkatε n boi Bawku Municipal District la puan, a de la tiŋa n boi Bɔlega so'olum la puan 'Upper East Region', Gaana. A lεm la Fãreŋa deti ba wi'ira ti 'Burkina Faso'. Bɔkɔ tiŋa tari nεreba ti ba zo'e paɛ 69,527, 2012 yɛa la nɛreba kãlɛ la puan.
Bɔkɔ so'olum la puan kelum tara timbibesi mɛ zo'e zo'e. Bɔkɔ pu la buyi, tu tari la Bɔkɔ tiŋerin bɔba la Bɔkɔ saazuu bɔba. Bɔkɔ saazuu bɔba la me pu la buyi Bɔkɔ 'municipality' la Binduri. Binduri tinsɛto n boi bilam la dela, Gumyoko, Bazua, Basi, la Binguri.
Binguri so'olum la puan, buuri sɛba n boi bini la de la, Mamprusi la Kusaasi fii wa n lagum taaba bɔna bini. Gumyoko la Binduri so'olum dela Mamprusi. Gee Kusaasi la n zo'e Gumyoko la gana Mamprusi la. Mamprusi wa zo'e zo'e de la kaareba. Ba kɔɔri la mui, ki la dia buuri buuri. Ba kelum ugera la dusi pa'asa mages wuu buusi, piisi la dunsi zo'e zo'e ba tiŋa la puan.
Tiŋa la nɛreba basɛba boti tuuma gee me kelum bɔta sukuu kine. Sɛla n ta'asɛ ti kusaasi la mamprusi zaberɛ la de la, na'am zuo. Ti ba kuura taaba gee pugum kale mina ti eŋa de la bia la bunkutɛ tiŋa la puan.
Mamprusi sɛba n boi Bɔkɔ Gumyoko tiŋa puan la, diti la Damba kibesi. Kibesi wa de la sɛla ti ba ita tiira ba sɔyaabeduma yɛla ba vom puan. Kusaasi wa de la kibesi ti ba ita ŋmaresi pia la buyi (yuunɛ) woo puan. Ba diti kibesi wa bɔ'ɔra la ba sɔyaabedum la ba mayaabeduma fara la bama n bise ba yuunɛ la puan ti ba kɔ dee kelum basɛ ti saa ni ti ba dia la maalɛ suŋa suŋa ti ba nyɛ dia di gee bo ba kɔma, ba bo ba fara fara. Ba yi'iri ba Kibesi wa la Samanpiid.
Bɔkɔ me kelum tara la tinkãra anaasi n boi ka puan