Deforestation

Ze'ele Wikipiidiya
Deforestation in New Zealand.
Satellite image of deforestation in progress in eastern Bolivia. Worldwide, 10% of wilderness areas were lost between 1990 and 2015.[1]
Forest Landscape Integrity Index showing anthropogenic modification of remaining forest.[2]
Annual deforestation
Annual change in forest area

Deforestation n de sɛla ti ba yira ti tiisi ŋwa la. De la tiisi ti ba ŋwara gee gee tiŋa la ze'ele ti sesɛla ka boi ka puan. Tiisi ŋwa wan lem pa'asɛ la tiisi la san ta ŋwa gee ti tiŋa la ti ba nyaa dikɛ mɛ ba ze'ele. Tiisi ŋwa bo la zi'a ti saa niira gee ti tiisi la zo'ora.[3]

Tiŋa wa za'a pii la, la tiisi 31%.[4] La de la one third n ka paɛ tiisi la n bɔna tiŋa la zuo gee ti kua n wa'am na ze'ele 15 million ta paɛ 18 million hectares tiisi zia n waam paɛ Bangladesh n saam yuunɛ woo.[5] Tiisi 2400 ti ba ŋwara Mita woo Dia la kua tigere n boi Tisi n Lagum Taaba ti ba yi'ira ti United Nations la yeti Tilubega (Deforestation) de la ba sɛla ti nɛreba ni dikɛ goto bii tiisi tee ita sɛla n boi di tɔka (la ka pakɛ la san pugum suŋera nɛresaala). "Tiisi lubega" la '"Forest area net change"' dagi buyina: pooren bunɔ la de gosi'a n bɔi la la za'a n de se'em[6] Ŋmata tiisi gee ka le sɛɛra sisesi n ta'aseri 'biodiversity loss, and aridity'. Tiisi ŋmaa n ta'aseri 'extintion', yileŋa teere, pɔgetiine, gee basera ti nɛrekalɛ yiregera wuu 'fossil records' n nyɛ bu saŋa n tole sa la nananewa se'em la.[7]Tiisi lubega me baseri ti 'biosequestration of atmospheric carbon dioxide' n lɛbera pooren bii sigera tiŋa, ti 'negative feedback cycles' zɔna saazuo basera ti tuulega bɔna tigbɔŋɔ ti ba yi'ira ti Global warming' la. 'Global warming' wa me dikeri la 'pressure' ita tinsesi n zɛgeri ti gu'a bɔna dia puan nyaa dɔla bilam naara goto yɛsera la ba n ŋmati tiisi ti kɔɔra bii ugera zuo, dina wa me baseri ti 'arable land' me sigera tiŋa zi'an woo. Tinsesi ti tiisi ka bɔna yɛsera la tiisi lubega zuo la ni nyɛ daankuna wa magesi wuu saa n ni nyaŋɛ urege tintɔnɔ la ge gee bɔga biŋe ti ba yi'ira ti 'diverse soil erosion' la nyaa ni basɛ ti tiŋa la sagum ka le tara tuunɛ.

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. "Un dizième des terres sauvages ont disparu en deux décennies" (Radio Télévision Suisse) citing (2016) "Catastrophic Declines in Wilderness Areas Undermine Global Environment Targets". Current Biology 26 (21): 2929–2934. DOI:10.1016/j.cub.2016.08.049. PMID 27618267.
  2. (2020) "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity". Nature Communications 11 (1). DOI:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMID 33293507.
  3. SAFnet Dictionary|Definition For [deforestation] Tɛmpileti:Webarchive. Dictionary of forestry.org (29 July 2008). Retrieved 15 May 2011.
  4. Deforestation | Threats | WWF. Worldwildlife.org. Retrieved 13 November 2016.
  5. (2021-02-09) "Forests and Deforestation". Our World in Data.
  6. On Water (en).
  7. Bradford, Alina. (4 March 2015) Deforestation: Facts, Causes & Effects. Livescience.com. Retrieved 13 November 2016.