Falles

Ze'ele Wikipiidiya
Falles
party, recurring event
CountrySpain Demese
Located in the administrative territorial entityValencian Community Demese
LocationValencia Demese
Country of originSpain Demese
Day in year for periodic occurrenceMarch 19 Demese
Intangible cultural heritage statusFestival of International Tourist Interest of Spain, Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Inventari General del Patrimoni Cultural Valencià Demese
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00859, https://ich.unesco.org/fr/RL/00859, https://ich.unesco.org/es/RL/00859 Demese

Fallas (Valencian: Falles; Spanish: Fallas) de la buuri malema bii buuri de’eŋo ti ba de’ena bii dita yuuni yuuni Saint Joseph n boi Valencia, Spain tiŋa puan. ba dabesa anuu ti ba tara de’ena Dawalega ŋmarega ka dapia la anuu (15) tari paԑ ka dapia la awԑi (19),[1]gee ti Mascletà, a pyrotechnic ba nyaa lamsabugum de’ena, la ni pɔsԑ la Dawalega ŋmarega ka dabesere yiadaa(1) tari paԑ ka dabese pia la awԑi daare (19).[2]Yelebire wa allas ze’ele bo la de’eŋo la la Falla monuments (Falla, singular; Fallas/Falles, plural) ba ni nyɔ’ɔra bugum de’eŋo la saŋa la.[3] Tinsi zo’e zo’e n boi Valencian Community n lagum tara de’en tuna taaba ze’ele pɔsega la puan doose Fallas de Valencia celebration. Magese wuu, de bonfires n de Alicante bii Fiestas de la Magdalena n boi Castellón de la Plana tiŋa pua. Fallas (Falles in Valencian) yuum dikԑ pa’asԑ la UNESCO's intangible cultural heritage n de nԑresaalebeba Tigere ŋmarega  30, 2016 yuuni la puan.[4]

Kɔrum kɔrum la woo tari la nԑreba tigere, n de Casal faller, ŋwana wa tuni la yuuni woo ti ba ta’am lagesa ligere ti tara tuna tiŋa la tuuma ti la tola nԑŋa, ba mԑ ni pugum diŋԑ mina di sԑka ti ba bũta mԑ n de paella, [5] bɔ’ɔra tiŋa la. Casal faller woo ni maalԑ la sԑla n de falla se’em ti ba ni ta dikԑ nyɔ. Ba mi casal faller ti a dԑna la comissió fallera gee nananewa ba fii 400 ti ba mina ti ba bɔna Valencia tiŋa puan.[6][7]

Etymology[demese | demesego zia]

De’eŋɔ la yu’ure de la Valencian yelebire falla zo’e zo’e puan. Yelebԑa n ze’ele zi’an n bala gã tilum wa:

Latin fax (accusative facem), "torch" → Latin facula (diminutive; accusative faculam) → Vulgar Latin *faclam → Valencian falla

Falles and ninots[demese | demesego zia]

Suŋa suŋa, saŋa zo’e ti ba tara bɔ’ɔra casal faller tana maala ninots (Valencian bɔ’ɔra puppets bii dolls).[8]Dabesa anaasi tara paara Dawalega ŋmarega ka dapia la awԑi daare la (19), tigere woo ni dikԑ a each ninot ze’ele ‘grand parade’ la puan, gee n nyaa ni lagese pɔsԑ, tigere woo nyaa ni bɔna la firecracker-filled cardboard la paper-mâché artistic monument, sore la puan bɔ’ɔra kɔrum kɔrum la za’a. lagesegɔ wa za’a waabi de la falla.

Ninots la ba falles wa’ana bɔna doose la ba saki bii nuure zuseko puan ‘theme’ n tari buuri malema n tari ‘satirical jab’ se’ere n wan yem ta fallers puti’ire wa’ana (nԑresԑba n lagum pa’asԑ dԑna casals).[9] Nananewa bii zinabeere wa, bakwԑi ayi wa de’eŋo wa tari la tinmaalegɔ wa’ana ‘local industry’, la yuum ta paԑ la saŋa ti zi’an la za’a kãre lebeke Ciutat fallera (Falles tiŋa ‘City’). Kalam, nԑresԑba za’a n de ‘crews’ artists la artisans, sculptors, painters, ta pa’asԑ craftsmen, ba za’a ni dikԑ la ŋmaresi maala takata duma ‘paper’ la tubekaam ‘wax’, dɔɔrɔ ‘wood’ la polystyrene foam tableaux towering nyaa ni mԑ zom ta paԑ bɔ’ɔrɔ tinuu up, gee ni tara fanciful figures, gee ni tara caricatures, bɔna ‘‘provocative poses arranged in a gravity-defying manner’’.[10] Ba za’a de la sԑla ti ba maalԑ ba za’a doose  kɔrum kɔrum nԑreba la n sakԑ ti casals fallers sԑba n wa’are ti ba baŋԑ mina n tã wa’ara yuuna gana ba za’a la, la ta’am maalԑ ‘’outrageous allegorical monument’’ ti la doose ba puti’ire n boti se’em la ‘’their target’’. Nԑresԑba za’a n boi ba kɔrum kɔrum n boi ba suurɔ tigere la, de la 750 Valencia la puan,[11] ta pa’asԑ nԑreba zɔԑ n 200,000 bɔna, bii tiŋa la nԑreba pugere.[12]

Fallas saŋa la, nԑreba zo’e zo’e ni yԑ la ba casal faller lɔgerɔ do la ba tuusum la buuri malema n de se’em la ti la ba tɔka la ‘’eras’’ of València's tuusum yԑla ‘’history’’. [13]The dolçaina (an oboe-like reed instrument) la tabalet (a kind of Valencian drum) ti ba yuum  wuna a yele ŋwana kalam kalam, casals fallers sԑba n boi ba tɔka tara ba miŋa buuri malema yԑla.

Gee Falles de la buuri malema saŋa ti nԑreba zo’e zo’e ni wa’ana gee ti nԑreba za’a ni wa’ana pa’asԑ la ni yԑ ba medieval lɔgerɔ ‘clothing’, gee ninots 2005 pa’asԑ mԑ la zina bii nananewa de’emde’enema n de Shrek la George W. Bush, gee ti 2012 Falles pa’asԑ la wa’areba n de Barack Obama la Lady Gaga. Gee ti ba ita lagesegɔ yuuni yuuni kɔ’ɔm ze’ele 1903 doose Lo Rat Penat buuri malema tigera doose kalm baŋԑ nԑresԑba n gulesere gɔnɔ la yele la sԑba n gulesere ‘’satirical verses’’ bɔna Valencian pa’ala de’emde’eneba n ani se’em. Ba ni iŋԑ faller verses iŋԑ la gɔnɔ puansin (llibrets) nyaa digesa bɔ’ɔra nԑresԑba n boi bini la (participants).[14]

Fallas de’eno saŋa (Events during Fallas)[demese | demesego zia]

Fallas dabesa anuu bulika n la yu’uŋɔ ta’am pa’ala ti sore zuo paati n iti ye’esa. Malema la ni zo’e mԑ: tuusum ‘’historical’’, pu’usegɔ ‘’religious’’, magesa ‘‘comedic’’. Nԑreba pirԑ dia zi’an la hali ta yese yeŋa ‘’Crowds’’. Voole ni kɔ’ɔm bɔna la bala dabesre za’a waabi puan la yu’uŋɔ la za’a waabi puan. Nԑrawoo kɔ’ɔm ze’ele kɔma ta paԑ bunkԑgesi kɔ’ɔm bɔna bini la bala lɔbera bugum gee ti voole nyaa ni kɔ’ɔm zi’a, zi’an la ni kɔ’ɔm diŋԑ mԑ la (pyrotechnical debris). De’eŋo la saŋa n ni ze’ele ba’asԑ la, la mԑ ni kɔ’ɔm dԑna saŋa kana nuu yuuni woo puan, ba zi’iti sɔsera ti ba bise ba wan iŋԑ se’em tari de’eŋo ba sԑba wa’ana pa’asԑ bini ti ba bakԑi woo tɔ’ɔsa Fallas, yelesum kãresi’a n pugum bɔna bini dԑna zisusi la bɔ’ɔra de’eŋo la bii ba n teere de’eŋo la dabesere la zi’an ti ba ni ita bakwԑi tiŋasuka la[15]

Fallas proper yeŋa bɔba, Fallas saŋa n kɔ’ɔm bɔna Valencian yizuto la puan (Community) la ni pɔsԑ Alahidaaresԑka n ba’asere Gɔnfuko ŋmarega la tari ta paԑ Dawalega ŋmarega la dapia la awԑi daare  (19), St. Joseph's Dabesere ‘Day’.[16]

Opening Night (La Crida)(Yu’uŋɔ Yo’ori)[demese | demesego zia]

La ni wa’ana Alahidaare sԑka n ni ba’asera Gɔnfuko ŋmarega, La Crida ni iŋԑ la yu’uŋɔ Torres de Serranos puan, la ni tɔ la tuusum nɔse’erԑ n ze’ele tɔ tiŋa puan la. Ba nyaa ni do la mԑ la bugum de’eŋo la son et lumierie wa’a, tiŋa la nԑrekãtԑ la n ni dikԑ saafi duma la ‘‘city's mayor’’ bo Fallera Major la a pɔyua la ‘‘her princess’’, ba nyaa ni bob a zaarԑ ba’asԑ la ti nyaa ni bo yɔ’ɔ ti de’eno la pɔsԑ de’ena, Himne de l'Exposició la Marcha Real de la wa’asi ti ba wa’ara ti la pa’alԑ ti de’eno la pɔsԑ ya bii la pa’alԑ ti la de la de’eŋo saŋa.

La Despertà[demese | demesego zia]

Dabesre woo puan Falles ni pɔsԑ la kãresa nii bulika  (8:00 am) la, La Despertà ("the wake-up call").[17] Brass bands la ni ze’ele la casals niԑ na kalam ti ba ni pɔsԑ do la sore woo yuuna gee wa’ara. Ba pooren du’a du’a ni dԑna la fallers, ba ni lɔbera bugumkãra gee kina sore la zuo.

La Mascletà[demese | demesego zia]

Main article: Mascletà (Gɔŋɔ la mԑŋa)

Mascletà, de la zi’an ti ba ni naԑ taaba ŋmԑ’ԑra bugumdɔɔrɔ gee lɔbera bugum de’ena ‘‘coordinated firecracker’’ la ‘‘fireworks’’,  ŋwana ni pɔsԑ la kãraha ayi wuntԑԑga 2:00 pm la dabesa la woo ti ba de’ena,[18] de’eŋon la mԑŋa la ni iŋԑ municipal Mascletà n boi Plaça de l'Ajuntament zi’an ti pyrotechnicians ba ni de’em paԑ la gogomuni ayima gee ti za’a daana Mascletà n de festes la ni iŋԑ la Dawalega ŋmarega ka dapia la awԑi (on 19 March). At 2:00 pm the clock chimes la Fallera Major, nyaa ni yԑ la a fallera finery, ba mԑ ni ta’am yi ze’ele balcony n boi City Hall puan, Senyor/a pirotècnic/a, pot començar la mascletà! ("Mr./Ms. Pyrotechnic, nyaa ni pɔsԑ Mascletà!"), n de Mascletà sԑla nyaa pɔsԑ.

Mascletà de la nimmu’ure bo Valencian Community, gee ti Valencian nԑreba mԑ nyaa niԑ peelumi. Kɔrum kɔrum tinpigesi la ni zãla ba mԑŋa mascletà bo saints' dabesa ‘days’, pɔgedire ‘’weddings’’ la de’eno zo’e zo’e.

Gee saŋa la tiŋasuka, yu’uŋɔ saŋa la, de la pyrotechnicans nuu n yuum boi la wuntԑԑŋa. Dabesa asi’a puan, pɔgesi ‘women’ pyrotechnicians ti ba ni loose ti ba compete. De’eŋo la ni paԑ tiŋa la za’a mԑ ‘televised regionwide’.

La Plantà[demese | demesego zia]

Main article: Plantà gɔŋɔ la mԑŋa

Dapia la anuu daare la (15th), falles infantils duma za’a ni maasum ba’asi mԑ, gee ti yu’uŋɔ tiŋasuka falles majors (big Falles) duma la mԑ ni ba’asi mԑ. San dagina bala, ba ta’am yeses ba basԑ.[19]

Falles Major tiŋa san digԑ ba’asԑ, ba’asegɔ la puan ba nyaa ni lɔbe la bungum -Amb de las Falles - bais ni iŋԑ la ‘City Hall Square’ ti ba pu’use nԑrawoo sԑba n ta’am suŋԑ ti de’eŋo la iŋԑ suŋa suŋa.

L'Ofrena de flors[demese | demesego zia]

De’enkuna puan, ba nyaa ita la fara bɔ’a pu’usegɔ, casals fallers duma la za’a ni tari ba fara bɔ’a lɔgerɔ kiŋԑ ta bo la Virgin Mary, n de Our Lady of the Forsaken, [20]n de zudaana bɔna ‘city of Valencia la wider Community’. Ŋwana wa za’a ni pɔsԑ ita la 17 tari ta paԑ –18 Dawalega ŋmarega la puan (March), Dabese yiadaana Falleja Major la a nԑreba n wa’am na. Ba ni dikԑ la Virgin Mary daalum ze’ele gee ti ba nyaa ni dikԑ lɔgesunɔ la pi e.[21]

Els Castells and La Nit del Foc[demese | demesego zia]

15, 16, 17, la 18th yu’uŋɔ saŋa la, ba tara la bugum de’eŋo (old riverbed in València n boi zi’a la puan. ba ni doose yu’yŋɔ woo la nare se’em ba yi’ire ŋwana wa la, La Nit del Foc (bugum yu’uŋɔ ‘Night of Fire’).

Cavalcada del Foc[demese | demesego zia]

Falles ba’asegɔ yu’uŋɔ la, at 7:00 pm on 19 March, parade ti ba mina ti a bɔna Valencian n de Cavalcada del Foc (the Fire Parade) ŋwana wa ni ita la sore zuo bɔberԑ dise’ere gee ti Porta de la Mar square. Bugum de’emkuna wa, daalum de la fiesta's spirit, n de grand finale of Fallas la colourful, voole de’eŋo la yԑla zo’e zo’e n ni ita  hali la wa’asi zo’e zo’e ti ba ni wa’ara kaara tiŋa la n la bugum; a ni tara lɔgerɔ zo’e zo’e magese wuu  (incorporates floats, giant mechanisms, nԑreba n boi male puan malema ‘people in costumes’, rockets, gunpowder, sore zuon wa’asi la yuuma.

La Crema[demese | demesego zia]

Main article: Cremà (Gɔŋɔ la mԑŋa)

Falles ba’asegɔ yu’uŋɔ la Dawalega ŋmarega ka dapia la awԑi daare la yu’uŋɔ la tiŋasuka, ba ni nyɔ falles, la ni dԑna bugum kãra. Ba mi ŋwana ti la dԑna la La Cremà (nyɔ’a ‘Burning’), de’eŋo duma la za’a ba’asegɔ, ba yi’ire maalegɔ la falles (‘‘ torches’’). Buuri la puan, falla  Plaça de l'Ajuntament  n de nyɔ sԑka ti ba nyaa ni nyɔ ba’asegɔ la puan.

Casals duma za’a tari la falla infantile (kɔma falles ‘children's falles’, pigesi ‘smaller’ gee ka tara satirical themes), ba ni ita la zi’a n ka zaԑ la ba ni pugum ita zi’an la. Ba ni nyɔ bana yia, 10;00pm. Ba ni nyɔ falles la kɔrɔm kɔrum nԑreba n ki’ira zi’a la gee nyaa ni nyɔ ba la ni gee fii la paԑ sumsuuatiŋasuka, ba ni falles tiŋa la tiŋasuka la mԑ ni pɔsԑ la yu’uŋɔ. Magese wuu, 2005 yuuni la puan, bugum nyɔreba la yuum ka nyɔ bugum la kalam Egyptian funeral falla in Carrer del Convent de Jerusalem tari bala ta paԑ (‘until’) 1:30 am, se’em ma’a ti ba za’a yuum sakԑ gee yuum maasum ba’asԑ la.

Falla woo tari la bii zalԑ la bugum bana ti ba ni lamesԑ yia. Maalegɔ la miŋa de la sԑla ti ba laŋԑ bii san sԑka n ti ba ni pɔsԑ lamesa bugum la. Falles ni nyɔ la kalam, gee ti tuulega nyaa ni kãara zi’a woo. Tuulega la ni ze’ele la bugum kãra la puan ni ta’asera ti nԑreba la lebera pooren, ba ni pugum bɔna pooren, sԑla n sɔi la ni dita zo’ora mԑ, zaara la maalegɔ la puan. Sopigesi la puan, bugum la ni kɔ’ɔm paara miisi, gee ti firemen douse their fronts, window blinds, street signs la yԑla zo’e zo’e. Ba ni tara ko’om it aba insi ti bugum ka tana paara ba ze’ele cremà pɔsega puan tari bala paԑ san sԑka ti tuulega wan sige tiŋa.

Falles la zԑ zaԑ fii, nԑreba la ni wa’ara gee yiina la pupeelum kaara sore la zuo, tiŋa la za’a yo’e mԑ ana wuu a de la wa’a paati tiŋa la, yuuma la zuo ba ni pugum ka wa’ara tԑkera(vooleduma n ni kɔ’ɔm zo’e saŋa saŋa), nԑreba la ni voola mԑ gee tara bugum la lɔbera kãara. Ba tari la lɔgerɔ zo’e zo’e e de wuu fried porres, churros la bunyols, a pa’asԑ la roasted chestnuts.

Gee ti fallas bunpigesi ni wa’ara kaara la tiŋa ba ni nyɔ ba la san ka nuu, falla la za’a daana ti ba wan nyɔ la n de zuodaana, se’em ti ba ni ita tari bala ta paԑ san sԑka ti nԑra woo wan ta’am nyԑta ba. Falla kana wan ba nyԑti Ajuntament yega– tiŋa la mԑa puan ‘‘city hall building’’. Nԑreba n paana gee ti ba wan pɔsԑ bugum la nyɔ’a la ba ni pɔsԑ la niŋa bɔba. Belam pooren ti falla za’a daana nyaa ni nyɔ ba mԑ ni nyɔ la peelumi ni ze’ele Fallera Major ni pɔsԑ (officially commence).

Traditional Dressing[demese | demesego zia]

‘‘Falleros’’ (budaasi) duma ni yԑԑra la ba buuri lɔgerɔ, gee lɔgerɔ la tee mԑ ze’ele lɔgesabelesi la lɔgesabewogero(jacket) la lɔgepԑԑlesi n la lɔgerɔ zo’e zo’e, lɔgerɔ la ni ana la suŋa gee kɔ’ɔm tɔgera yԑla zo’e zo’e n pa’alԑ buuri yԑla. Lɔgetuna wa ligere la zo’e mԑ gee ba ligere ka zo’e wuu  "reines falleras" (queens of the festival) la Royal Court. Pɔgesi buuri lɔgerɔ la ligere boi la yima yima ba ta’am dԑna 2,000 Euros hali zuԑ ta paԑ 20,000 Euros. Ba zo’e zo’e kɔ’ɔm dԑna la lɔgesunɔ. Ba ni yԑԑra ba mԑ la buuri zuto ti ba ni maalԑ se’em la, ‘‘traditional hair style la jewlry’’.

Tuusum(History)[demese | demesego zia]

Fallas de’eŋo la tari la yele-ayi ze’ele pɔsega la puan. Fallas duma la ayima bo a puti’ire ti fallas ni pɔsԑ la Middle Age,    

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  2. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  3. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  4. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  5. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  6. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  7. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  8. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  9. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  10. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  11. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  12. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  13. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  14. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  15. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  16. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  17. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  18. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  19. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  20. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19
  21. "Valencia Fallas", Wikipedia (in English), 2023-11-29, retrieved 2023-12-19