Farefari tiŋa n tigese se'em

Ze'ele Wikipiidiya

Farefari tiŋa puan tu tigese mɛ mɔpi mina taaba gee nɛresɛba n de nɛntɔleba tiŋa la puan ŋwana wa yuum pugum bɔna mɛ gee ti nasaara na'am la nyaa pɛa tu tiŋa wa puan. Tiŋa la tigese se'em n ŋwana n gã tilen wa.

Tindaana

Naba

Yizuo kiima

Yidaana

Dɔgereba

Kɔma.

Tindaana (the earth priest)

A de la nɛremina ti yaabedum n ni dikɛ zi'iri tiŋa puan. Bama n sɔi tinkaŋa bisera gee ŋmata bɔ'ɔra nɛreba ti ba zi'ita. Tidaanan ni dɛna la nɛremina ti buuri la yaabeduma n de baga la loe e ti a sɔna tiŋa la nɛreba bisera. Ba ni ta'am ta bugɛ bɔgerɔ ti yaabeduma la loe e. La ta'am ta bɔna ti aduma dɛna kiima nyaa vaɛ tinduunɔ la. Aduma ta'am lebege tindaana yɛsera la yizuto kiinduma la san zi'ire sɔse loe e. Amaa la za'a puan a nari ti a dɛna la nɛremina ti tiŋa la duma bisɛ ti a tari tuunsuma gee ze'ele sɛba n vaari tinduunɔ la buuri puan. Tindaana ni vugɛ la wula , yɛ tankolego nyaɛ lebere gee gura zuurɛ.

Tindaana tuuma n de sɛla buuri puan.

Eŋa n kãaberi tiŋa la tingana la ti imma'asum la timmaalegɔ bɔna.

Eŋa n maleni buuri malema la zo'e zo'e. A ni tum la nɛra ti a ita bii bɔna yele-ana wa puan bii bo fole dunyooro kua yire yɛsega . yɔɔ boko zi'an la ku lɔgerɔ to'ore.

Tindaana la n eeri bɔgera gee kaabera gu'ura tiim la yeletooro tiŋa la puan basera.

Eŋa n pɔseri zɛberɛ la nɔkpe'ene a nɛreba la tiŋasuka basera.

Eŋa n ni bo zi'an ti nɛra mɛ yire bii a bo zi'an ti ba tu yɔɔ laɛ saana n ki.

Naba(the chief).

A de la nɛremina ti tu yaabeduma la yuum ni loe e ti a dɛna Naba. Na'am yuum dagi tumam Farefari duma buuri yele. Na'am de la buuri i sesi malema n kɛ buuri la puan nyaa kɔ'ɔm nyɛ nama dɛna tu malema zina beere wa. Tu nyaa tari la buuri i si'a ti tu yi'ira nayire duma bii sɛba n wan ta'am di na'am tiŋa la puan.

Bama ni dɛna la sɛba yaaba n tabelɛ di na'am ti la nyaa naam gã ti buuri la bisera gee dɔla. Nadita la ni lɛgɛ na'am la mɛ nyaa bɔ bu ta di wuu pɔka la nɛra ti tu ni bɔ di se'em la. Naba ni vugɛ la muŋa, yɛ lɔgekãra gee nyaa zi'a gɔŋɔ zuo gura zũurɛ. Nɛremina n kan ta'am di na'am Farefari tiŋa de la , fua ,fɛkɔ wɔbega waŋa la gɔɔŋɔ.

Farefari tiŋa nakareba la ba zɛbeyu'ura.

Bɔlega naba : Pisuŋɔ Belum Kugera

Boonnaba : Bilia Belum Kiima Lem Yaarum

Tɔŋeraana : Sabaalesuŋ Na Maal Teŋ

Nangu'ut naab: Ko'om Di Wɔbegɔ

Siregɔ naba: Na'am Lebe Deon Sakuga Maali Tiŋa

Mirego naba: Parenyɔŋɔ Si'isi Kanɛ

Kulegɔ naba: Sigesuŋɔ Maali Tiŋa.

Zuwɔɔreŋɔ naba: Pakute bã wɔbegɔ

Zɛbɛyu'urɛ la a tuuma :

Yu-ana ni dɛna la saaŋɔ yu'ura ti naduma loose sigɛ bamɛsi. A ni dɛna la yusi'a n pa'asere naduma la paŋa , keko la nyiiŋɔ. A kelum dɛna la yusi'a ti ba tara ɛregera taaba wuu ba san lagum bɔ na'am la ti ayima ta di .

A ni dɛna la pɛka bunɔ

A saaŋɔ la ni tara la nyiima bɔ'ɔra naba la gee dɛna puti'irɛ la yɛm zamesegɔ bɔ'ɔra nɛreba.

La ni basɛ ti tu bɔkera la nayizuo la.

Nɛreba tare a na'asera la naba la.