Fiesta de la Candelaria

Candlemas, gee ti sɛba yi'ira ti Yeezu Kireta bu'a kibesi la, Mary n de kasi kibesi, avo'osum suma paarɛ kibesi wa de la yimpu'useba kibesi vo'osego daarɛ ti ba ni ita tara tɛra yuum sɛka ti ba yuum dikɛ ti daana yeezu kireseta ta bo yindeo puan la. La doose la Luki n gulesɛ se'em biŋe la ti la bɔna Luki gɔŋɔ la puan zuo buyi, bɔkerɛ piseyi al ayi ta paɛ pinaasi la puan. Fu san kelum bisera Leviticus zuo pia la buyi la puan, pɔka kayima ti ba yuum yeti ba iŋɛ e kasi yɛsa la iŋɛ yuum tari pebila yuum ta kaabɛ Naayinɛ la zuo gee yuum kelum dikɛ dayenɛ bunbila yuum kelum ta kaabɛ ti la sɛba galeŋɔ kaabegɔ la zuo dɔla la budibeto ŋmaaa la n yuum role dikɛ yuuma pita la ata la zuo.

La yuum aige la bureya pooren ŋmaresi siyi la ouan ka dabesa ayi daarɛ n kelum dɛna buuri la yuum pinaasi daarɛ ti solemiisi yi'ira ti (postpartum period) gee ti ba'asegɔ la ni dɔna Christmas–Epiphany saŋa.[1] La ta'am ni dɛna wara ti yimpu'useba ba sɛba ni yese ba buureya lɔgerɔ dabesa pia la ayi daarɛ yu'uŋɔ la ri solemiisi yi'ira ti (Epiphany Eve), amaa yimpu'useba basɛ n mi boi satisi basɛba la ta'am ni yɛɛsɛ bɔna sansɛka ti ba ni iŋɛ Candlemas de'eŋo la ba'asɛ.

Candlemas de'eŋo daarɛ, yimou'useba zo'e zo'e yeletele wuu ( Eastern Orthodox, Roman yimpu'useba, la mainline Protestant yimpu'useba basɛba ta pa'asɛ Lutherans, Anglicans la Methodists). Kelum pa'asɛ ba ni digesi ba kandili duma (candles) la mɛ kiŋɛ ba yindeto duma la puan ti ba ni ta ka maale ba gee ti ba nyaa ni tara tuni bɔna yuunɛ la za'a. la san gee la yimpu'useba kandili duma wa ba ni ka maale ba mɛ ri la zɛ'ɛta bo'ora Yeezu kirisero, mina n de niisum bo'ora duneya wa waabi .

Kibesi wa Tuusum Yɛla

A dikɛ pa'alɛ kibesi wa de la sɛla ti n ougum bɔna kuremi sa saŋa bɔna yindeto puan. pilgrim Egeria n yuum de mina daana n lagesɛ yɛla wa biŋe ri la tɔheea pa'ala ba diri kibesibwa se'em se'em bɔna recorded how it was celebrated  Jerusalem tiŋa puan bɔna 380s yuuma la puanla kelum dɛna la  sira ti  kasi kibesi wa puan na'asegɔ la pu'usum n ni bɔna bini. De'eŋo bii kibesi wa daarɛ, nɛreba n ni tu foolee duma kiŋɛ  Anastasis sɛla woo ni kɔ'ɔm bɔna foolee duma puan ti la nyaa ni tara pupeelum katɛ la nyiima bo'ora nɛra woo.

Faara dum la za'a waabi tɔgɛ yinɛ yelesum la mɛ boi nɛreba gee ti bisɔpi 'bishop', duma la woo mi ni tɔgera yelesum duma la mi kelum pa'ala nɛreba ti la nyaa ni tiira pa'ala Joseph la Mary ti ba yuum tari ba kiŋɛ ta pa'ala tu daana yindeo la puan se'em la. Dagi bala ma'a la kelum ni pa'ala la Simeon la Anna n yuum de sɔputeba se'em ti a dɛna Famuhel poyua. Yele-ana wa woo san ni ta ba'asɛ doose la nari se'em la ba nyaa ni dikɛ la sakiremɛnti ti sɛba yi'ira ti yukaresi la nyaa ni bo nɛra woo gee ti ba baŋɛ yirege.

Bureya kibesi wa ŋmarega la puan ka  dabesa a nuu daarɛ la paɛ 5 bɔna AD 354 yuunɛ la puan ti Pope Liberius yuum pɔsɛ iŋɛ la biŋe. Yuum pinaasi daarɛ n nyaa ni dɛna dabesa piseyi la anuu daarɛ. Amaa, Roman duma nu'o bɔna  Justin n mi yuum pɔsɛ biŋe Hypapante kibesi wa.

Pope Gelasius n pɔsɛ yia la bɔna n yuum po suŋɛ ti kibesi wa yuum yirege paɛ tisi woo amaa la yuum dagi iŋɛ n tari kibesi sibwa wa'am ti la bɔna. La ani wuu la yuum ta dɛna nimmu'urɔ kankaŋi la saŋa sɛka ti namesegɔ yuum paɛ Justinian la

Gee la yuum ta paɛ tisi basɛba puan la to Romans duma yuum pugum dita kibesi wa mɛ ti la yue. Kibesi wa dia puan ti ba tara tiira Feralia n mi yuum kiŋɛ saŋa wa puan nuu la.

De'enseko ti ba yi'ira ti 'Lupercalia' d ela sɛla ti zo'e zo'e ni tara makera la yeezu bu'a yindeo la puan la yɛsa la Cardinal Caesar Baronius  saŋa la puan bɔna yuum kubesi pia la siyoobi n dole '16th century' yuuma la puan^[uan.eyele wuu kibesi wa n tari yelezuo siyima la zuo n de kasi malema la. Amaa, putidina ka de ma'a de wuu beni?  ba yuum ka na'asɛ Lupercalia bɔna Jerusalem tiŋa puan, gee la mi de la bilam ma'a ti nɛra wan ta'am yeti bu'a bii Yeezu bu'a de'eŋo la yuum iŋɛ la bilam.^{[viisegɔ lɔgerɔ nari la bɔna kalam]}

Kelum pa'asɛ, saŋa sɛka ti Gelasius yuum tɔgera bo'ora Andromachus, a yuuma dikɛ a paŋa gee a yuum lebese mɛ ti ha ŋmi'ira nukpe'ene la taaba. Magesɛ wuu, Lupercalia kan le tara paŋa de wuu beni iŋa n ka ta'am nyaŋɛ e la a kelum ta'am nyaŋɛ le ye'esa. Ŋwana za'a pa'alɛ ti la de la sɛla ti a ka tara paŋa la Roman duma ke'eŋo la.

Yuum kubesi pooren bɔna n de wuu 1392 bii 1400 yuuma la puan ti Yeezu ma ti ba yi'ira e ti Mary la ti ba yuum nyɛ a foote bɔna ko'om nuuren. Guanche duma dunkiima bayi n yese Tenerife (Canary Islands) n yuum nyɛ foote miŋa.Mary n yuum ta nie a miŋa ba'asɛ la gee ti nɛreba yuum baŋɛ e la zuo ti kibesi wa dɛna sɛla ti nɛra woo wan tɛra di yele saŋa woo gee ti la mi bɔna baabule puan.

Ŋwana n yuum iŋɛ ba'asɛ la ti kibesi yuuma nyaa kɔ'ɔm pɔsɛ de'ena zi'an woo magesɛ wuu tara Marian nɛreba to ba bɔna Bini de'ena. Se'em ma'a ti ba yuum ta zabɛ nyaŋɛ Alonso Fernández de Lugo la n yuum de yia yuunɛ ti ba de'em kibesi wa ti la yu'urɔ dɛna  Candlemas kibesi la to la dɛna ba'asegɔ bo'ora kasi. Ŋwana yuum sige la bureya pooren ŋmaresi siyi la puan ka dabesa ayi daarɛ.

Malema

France la  Belgium tisi puan

Katiliki (Catholic) ta'ansugere yindeto duma sɛba n boi France, Belgium, la  Swiss la Romandy tisi puan la de'eni  Candlemas kibesi wa mɛ bɔna  (French: La Chandeleur, Dutch: Maria-Lichtmis) bureya pooren ŋmaresi siyi puan ka dabesa ayi daarɛ woo  yuunɛ puan. Malema yeti fɔɔra n ni tara pa'ala Yeezu dɔka zi'an wa ni ka nara ti la niira peelum gee ti Candlemas kibesi la nyaa ni baŋɛ wa'am bii di. Sɔla n sɔi la kibesi kana wa n ni dɛna ba'asegɔ kibesi bureya malema yuunɛ la puan.[viisegɔ lɔkɔ nari la bɔna kalam mɛ]

Candlemas kibesi wa n boi tisi bana wa puan la de la ti ba yi'ira ti crêpes dabeserɛ.malema ni dikɛ yu'urɛ wa boi la kiima ayima ti ba yi'ira e ti Pope Gelasius I mina daana  yuum dikɛ ma'asa tuta sɛba duma n yuum kiŋɛ sore bɔna Rome tiŋa puan la.

Their round shape and golden color, reminiscent of the solar disc, refer to the return of spring after the dark and cold of winter.Even today, a specific symbolism can be associated with preparing the crêpes. A tradition is to flip the crepes in the air with the right hand while holding a gold coin (such as a Louis d'or) or some other coin in the left hand to have prosperity throughout the year. One has to ensure that the pancake lands properly back in the pan.

Fu san bisa Belgium tiŋa puan, la ni pa'asɛ la buuri malema puan ti ba dita ma'asa. Kandili duma woo (candles) n ni bɔna yire woo puan nari ti ba baŋɛ e mɛ. Ba tari sira sakerɛ ti sagana ni san ana yilum kibesi wa daarɛ la pa'alɛ ti yuunɛ la wan iŋɛ suŋa boi sim nyɔgereba mɛ.