Magesa

Ze'ele Wikipiidiya

Magesa de la dɛ'ɛma bunɔ ti ba dɔla Lɔgerɔ la yelesi'a n iti kɔrum kɔrum la puan sɔgesa sokere duma ɛɛra la lebesego.

Magesa bɔkɛ la buyi Gureŋɔ so'olum puan. Sɛba sogesego n eeri lebesego n ani ŋwana gi'i(Riddles). la sɛba lebesego n tɔgeri wɔgera.(puzzles).

1. Wileŋa san kɛ pugum yuura la se'em me beere n ba'asum yilegera

2. Winɛ n du'uri ngama nini.

3. Kukɔ isegeri la ku yu'urɛ inya

4. Saa ka tãseri tiyiŋa buyi.

5. Ba ka tɔgeri ki'intiŋa yɛla pa'ala kukɔ.

6. Saana dɔbelɛ nama yɔɔrɛ zuo

7. Suma n de kuura

8. Bunkɛgesi yeti, na'am ka lɔgeri

9. Na'asegɔ de la lɔgerɔ.

10. Dose'ere n ŋmɛ pɔgekiima la, dinɛ n beere ŋmi'iri pɔgesarega

11. Bia tuba san ka wuna tari ka ta bɔ awɔbegɔ

12. Puurɛ de la bãarɛ.

13. Kum de la guum

14. Kum dagi saa damena

15. Akansia yeti, 'n pene ka zo'e dee n wan pa'alɛ n sira'

16. Awɔbegɔ yeti a nɛ ti a  bia nyu, ti a beere nɛ ti a me nyu.

17. Adeebia yeti, 'de'eŋo ka boi kunkɔa.

18. Gowɛa san ku wɔbegɔ asaala woo wan wum.

19. Gowɛa n ziŋɛri dee kaara ka ziŋɛri.

20. Aŋmaaŋa koŋe gɛmɔla dee yeti a mi'e mɛ.

21. Bua ka dikɛ ka zuurɛ wi dibere.

22. Ku'uŋɔ ni zãɛ mɛ ti ku kɔa za'asum.

23. Tiisi gim/zim n de tinganɛ.

24. Zɛleŋa de la bugumzɛleŋa.

25. Zuɔ nu'o peeri gɔbega nu'o ti gɔbega nu'o me pɛɛra zuɔ nu'o.

26. Dagi pumpɔrɔŋɔ n de tuuma.

27. Ŋmarega ka to'oseri nɛreba basa.

28. Pumparima ka mi ti sakera tari yɛm.

29. Kurikuri ka weeri yokin.

30. Suŋa dagi halɛ.

31. Suŋa de la kaam nyɛlegera.

32. Zɛ'a ti ko'om pe'e wa'am ti fu di.

Magesa fii wa gã tilen wa de la asogesi ɛɛra lebesego n ani gi'a gi'a.[demese | demesego zia]

  • Sokerɛ: Beni m boi ŋu tara zuurɛ gee ka lɔbera? Lebesego: Sampanɛ
  • Sokerɛ: Beni m boi ti fu san tum e ti a kiŋɛ zi'an ta iŋɛ sɛla, a ni zagesɛ nyai gee fu san iŋɛ na'arɛ vuru ti fu kiŋɛ zi'an la puan, se'em ti fu tum la ni kɔ'ɔm le ta poore. Lebesego: Yinyileŋɔ.
  • Sokerɛ: Sogɛpa m gaŋɛ kɔbega gee lagum sɛga sɛganɛ diyima. Ba de la bem? Lebesego: Sɔpiirego.

Magesasi'a n boe tilen wa me pa'ali la si'a taaba n Sokere bɔta ti fu tɔgɛ yuue fu bukerɛ la puan.[demese | demesego zia]

  • Sokerɛ: Nɛra n tari bua, ki la saseŋa, bɔta ti a yakɛ mɔgerɛ gee ti ɔɔreŋɔ la me dɛna kuyima ma'a. Ɔɔreŋɔ la me ta'am dikera la Lɔgerɔ tuyi ma'a, ki la nɛra, saseŋa la nɛra bii bua la nɛra. Nɛra san dikɛ ki la kiŋɛ, saseŋa leem ɔbera bua mɛ, a san dikɛ saseŋa kiŋɛ, bua leem ɔbera ki mɛ. La San dɛna pɛregerɛ ti ba za'a yakɛ mɔgerɛ la gee ti bua da obe ki ti saseŋa me da obe bua. Nɛra la wan iŋɛ la ŋwani?
  • Lebesego: Nɛra la wan dikɛ la bua tia yakɛ ta basɛ. lebena dikɛ ki la. Gee a san paɛ, s basɛti ko la gee lebera , bem zuo bua wan obe ki la. Ŋwana inŋa, a wan tari bua la lebe saseŋa la bo zi'an sa la. A san paɛ, a wan basɛ bua la bilam ka ma'a gee tari saseŋa yakɛ ta pa'asɛ ki la puan. Saseŋa la kan obe ki la. A nyaa wan lebe ta tari bua la yakɛ na pa'asɛ.
  • Sokerɛ: Pɔgesi sita la ba Kɔma batã n yeti ba yakɛ mɔgerɛ. Ɔɔrŋɔ la kuyima ma'a n boe . Ku me wan dikɛ la nɛreba bayi ma'a. Pɔgesi wa me baseri taaba Kɔma. Pɔgesa San kɔ'ɔm fɛru gee basɛ ka bia, bana la obere biã la mɛ. Pɔgesi wa wan iŋɛ la ŋwani yakɛ ba zã'a gee ti se'em ti se'em da nyaŋɛ obe a yiadaana biã?
  • Lebesego: Pɔka la ka bia n yakeri ti pɔka la tari ɔɔreŋɔ la lebe na. A wan dikɛ bo kɔma la bayi ti me yakɛ paɛ bataana la. Bia kayima wan tari ɔɔreŋɔ la lebe na gee paɛ ka ma zi'an. Pɔgesi siyi la Kɔma la n boi yakenɛ sa la wan dikɛ ɔɔreŋɔ la lebe na paɛ ba kɔma la. Ba san paɛ pɔka la ka bia wa dikɛ ɔɔreŋɔ la yakɛ paɛ pɔgesɛka la ka bia n yee la. Ba nyaa wan basɛ ti bia tari ɔɔreŋɔ la lebe ta dikɛ bia kayima na. A san paɛ na, bia kayima wan lebe ta tari bisɛka n gee la yakɛ na.