Old Sana'a

Ze'ele Wikipiidiya
Old Sana'a
city, old town, urban area
CountryYemen Demese
Capital ofSheba, Mutawakkilite Kingdom of Yemen Demese
Located in the administrative territorial entityOld City District, Sanaa Demese
Located in time zoneUTC+03:00 Demese
Enclave withinSanaa Demese
Coordinate location15°21′18″N 44°12′52″E, 15°21′20″N 44°12′29″E Demese
Significant eventlist of World Heritage in Danger Demese
Heritage designationWorld Heritage Site Demese
Official websitehttp://www.sanaacity.com/ Demese
World Heritage criteriaWorld Heritage selection criterion (iv), World Heritage selection criterion (v), World Heritage selection criterion (vi) Demese

'Sanaa (Arabic: صَنْعَاء, Ṣanʿāʾ [sˤɑnʕaːʔ], [ˈsˤɑnʕɑ]; Old South Arabian: 𐩮𐩬𐩲𐩥 Ṣnʿw), gee mɛ kelum gɔlesi Sana'a bii Sana, Sanaa bii Sana de la tinkatɛ bɔna Yemen gee bɔna Sanaa Governorate la tiŋasuka.

Tiŋa wa ka lagum pa'asɛ Governorate, gee ka boi la ka ma'an dɛna 'administrative district' n de "ʾAmānat al-ʿĀṣima" (أمانة العاصمة). Gee Yemeni constitution la puan, Sanaa n de tinkatɛ bɔna tiŋa la puan.

Yemeni governor kuka la yuum vurekɛ ta ze'ele la Aden, n de tiŋa n yuum pon bɔna tilum bɔberɛ Yemeni ŋwana wa yuum iŋɛ la Henthi tuuma (Occupation) saŋa la puan.

Aden tiŋa wa yuum lebige la tinkatɛ sika n kan bɔna wuusa(temporary) doose la Abdrabbuh Mansur Hudi n yuum de Governor la ŋwana wa yuum iŋɛ la Dawalega ŋmarega la puan 2015 yuunɛ la puan.


Sanaa

صَنْعَاء

City
Clockwise from top:

Sanaʽa skyline, the Old City, National Museum of Yemen, Gate of Yemen, Al Saleh Mosque

Nickname:

أمانة العاصمة (ʾAmānat al-ʿĀṣima)

Map of the city
Sanaa
Coordinates: 15°20′54″N 44°12′23″E
Country Yemen
Administrative division Capital's secretariat
Occupation Houthis
Government
• Type Local
Area
• Total 126 km2 (49 sq mi)
Elevation 2,250 m (7,380 ft)
Population

(2017)

• Total 2,545,000
Demonym(s) Sanaani, San'ani
Time zone UTC+3 (AST)

Ze'ele......kɛlenɔ(metres) 2,300 (7,500 ft),[4] Sanaa de la tinkatɛ kayima tingɔŋɔ wa puan gee me kelum pɔra Sarawat zɔa(Mountains), Jabal An-Nabi Shu'ayb n la Jabal Titayal, Zɔa(mountains) n de Zokara tiŋa la puan la tinbibesi la n boi tiŋa la puan la. Sanaa tari la nɛreba ti ba zo'e gee fii la ba paɛ 3,937,500 (2012), ta'ase ti Yemen's de na tinkatɛ. 2020 yuunɛ kalɛ la puan, Sanaa bube katɛ la yuum tari nɛreba paɛ 10 kɔbega puan n lagum dɛna Yemen's nɛreba la za'an.[5]

Sanaa tinkɛka, UNESCO tingɔŋɔ lɔgerɔ zi'an(Site), boi la atɔka dɛna architectural aŋa(character), Ba daa mi n suŋa suŋa dɔla la meesi la zo'e zo'e la puan la n maale doose geometric sadoto puan la (pattern). 2015 yuunɛ zabirɛ la puan la, bompe(bombs) duma n daa sige UNESCO tinkatɛ la puan.(6)(7) Gee Al Saleh Mosque, n karege Sanaa tiŋa, ge me bɔna tinkɛka la puan.

Koyuuro n yuum sige Sanaa tiŋa la puan, ko'om daa yesire me ŋwana kalam kalam gana bu lebisere ki'ira se'em. Tiŋa wa yuum bise nyɛ ti 2030 yuunɛ la puan, ko'om kan bɔna. Sana'a n daa de tinkatɛ sika ti bala wan iŋɛ yia tinŋɔgɔ wa puan. Ti fu ta'am nyɛ ko'om yu Sanaa tiŋa puan pu'ɛ mɛ, gee ko'om wa me yuum tari la daamgɔ zo'e zo'e tiŋa la puan.


History (Tuusum)

Doose Abrahamic Puti'ire la puan, Sanaa yuum wa'am na doose la Jabal Nuqum zɔa(mountains) puan[4] doose Shem, Noah dayua[9][10][11] Kum la pooren. Sanaa yuum yesina doose la Sabaic nyɛga puan(puan) Sn.

De vuure yuum de la "Zisuŋa paa" (well-fortified)."[12][13][14] Yu'ure makɛ doose la Sabaean tinkɛka itegɔ puan, ŋwana yuum iŋɛ ze'ele la 3rd Century CE, n de Sn'W.[12] Ze'ele belam wa paɛ zina, doli etymology se'em mi suŋa suŋa la nyeti Sanaa yu'ure wa ze'ele bo la Sɛla n ani suŋa gee kelum de na ma'an ka trades n la Crafts (Perhaps kom (faminine) daa lagum pa'ase Arabic adjective asna)."[12]

Ze'ele 10th-century Arab historian al-Hamdani dã'a gulesi to Sanaa's kuremɛ yu'ure yuum de la Azāl,ge ka lagum pa'ase Sabaean iteŋɔ la puan zi'a zi'a.[12] "Azal" yu'ure wa nyaa yuum pa'asɛ la me la Uzal, n de Qahtan dayua, Shem Sɔ-sɔyaaba, ze'ele biblical kala(acounts n de pin'ileŋɔ Gɔŋɔ.[15]

Al-Hamdani daa gulesi tii Sabaeans duma yuum mɛ kaɛ Sanaa duma la basɛ tiŋasuka doose Sha'r Awtar wara la puan, kelum le mɛ Ghumdan palace tiŋa la puan. Ka yuum boi zi'an la zuo, Sanaa yuum tune la Urban hub tuuma bɔ'ɔra tinsesi n boi ka kurum kurum la puan, n de ka timpika bɔna Regional trade n boi Southern Arabia la puan.

Ka yuum ze'ele la sadoyagema ayi n pin bɔna kureme-sa tara sadoto la du'ura taaba Ma'rib n boi gɔbega nu'o la(east) ta paɛ kulemɔlega (Red Sea) n boi zuɔ nu'o la (west).[11]


La zo'e seke bo tinsika yu'ure vuure n de "zisuŋa-paa" (well-fortified) Sanaa daa nii mɛ de na ninmu'ure zi'an nara ti la de na military center bo Sabaeans.[12] Ba yuum tari la bala ita daana Himyar tari ta paɛ South, la yɛla zo'e zo'e ita. Ba yuum mɔɔlɛ me ti ba ze'ele zabirɛ zi'an la lebe Sanaa.[12]

Sanaa ze'ele bo la itegɔ buyi n de tiŋa (hgr) gee me kelum dɛna mahram (mhrm),ŋwana iŋɛ doose la A F.L. Beeston daalum, "zi'an wa yuum de la ziseka ti nɛreba ka kina paara bini, la san pugum nɔge la ana la se'em me, pu'usego yele bii yele sire yendeni me. Sabaean itegɔ puan ba yi Ghamdan palace doose la yu'ure.[12]

Yousef Athar n yuum de Naba(bii Dhu Nuwas), sansika ti Himyarite Naduma yuum tara paŋa, Sanaa n yuum de tinkatɛ bɔna Axumite Viceroys. Pooren, doose la buuri malema puan, ba yuum yeti Abyssinian Conqueron Abrahah mɛ pu'usego zi'an Sanaa tiŋa la puan.[12


Islamic era(gbikpa'areba saŋa la)

Edit

Sanaʽa manuscript la, yuum wa'am Sanaa na la found 1972 yuunɛ la puan, de la zikɛka bii zikurika (Oldest Quranic manuscripts)kayima n po lagum bɔna.

Ze'ele Muhammad saŋa sa la (ca. 622 CE) tari la bala wa paɛ Sansika ti ka nyɛ independent sub-states zo'e zo'e Yemen Islamic Caliphate tiŋa la puan, Sanaa yuum ku kem zɛa me dɛna gu'a kuka (governing seat) Caliph's deputy la n bisere Yemen's Makhalifs zi'isi sitã(3) la kayima ; Maklaf Sanaa, Miklaf al-janad, la Mikhlaf Hadhramaut.

Sanaa tiŋa wa yuum nyeti la ninmu'ure yɛla bii yelesuma gee Yemenite tiŋa la za'an n yuum ɛɛri ti ba tee sɔna.#WHD