Otiko Afisa Djaba

Ze'ele Wikipiidiya

Otiko Afisa Djaba de la Gaana nɛra n nɔŋɛ paati paati yɛla. Ba yuum dɔgɛ Otiko Afisa Djaba la 21 ko'oro,1962 yuunɛ la puan (born 21 January 19) n boi Gaana wa. Otiko Djaba tari la kɔma atã. A kɔla la de la budibela ayima la pugeto bayi. Otiko Afisa Djaba yuum pɔsɛ dɛna la pɔgesi nɛŋa daana kã’asa pɔgesi Gaana wa za’an Awɔbegɔ paati la puan (New Patriotic Party).[1][2][3][4][5] She Otiko Afisa Djaba yuum kelum dɛna la nɛŋa daana bisera ‘Gender, Children and Social Protection’ Gaana wa za’an waa bi puan bɔna Nana Akuffo Addo wia saŋa la puan.

Contents • 1Early life and education • 2Political life o 2.1Opposition to ministerial position • 3Personal life • 4References


Pɔsega vom yɛla la Sukuu kinɛ (Early life and education)[edit source]

Ba yuum dɔgɛ Otiko Afisa Djaba la 21 January 1962. Otiko dɔgereba de la Henry Kojo Djaba a sɔ la Rosalind Sheita Bawa a ma n boi Koforidua in the Eastern Region of tiŋa puan Ghana.[6][7] Otiko Afisa Djaba tagelɛ la a dɔgereba la kɔma buyi kɔma pisiyi la ayila a suurɔ la puan.[8] Otiko Afisa Djaba kiŋɛ a sukuu la Tamalɛ sakɛdiri sukuu la puan deti ba nyaa wi’ira ka ti Kɔmbibesi sukuu katɛ̃ la (Tamale Secondary School (now Tamale Senior High School). Otiko tari la ‘diploma in communications and marketing from an institution in the United Kingdom’. Otiko me kelum zamesɛ kompiita me ti ba wi’ira ti ‘computer systems analyst from a college in the United Kingdom’.[8]


Paati paati Yɛla a vom puan (Political life)[edit source]

2008 Gaana wa za’an votiŋɔ la puan, Otiko Afisa Djaba yuum ze’ele me Bole Bamboi la puan ti a lagum lɛgɛ gɔmena na’am la dɛna ba nɛga daana kiŋɛ palimɛti dɔla la Awɔbegɔ na’arɛ la puan (NPP) dee Otiko yuum ka nyaŋɛ di kuka la dee Gaana zuudaana kurega (former president, John Dramani Mahama)[9] n yuum di kuka la de gee e. Otiko Afisa Djaba yuum teke bila dee yuum le kiŋɛ ta ze’ele la Gaana wa pɔgesi za’an nɛŋa daana kuka la ti a kã’asa pɔgesi la dɔla la Awɔbegɔ paati la puan. A tuunsuma paati la puan la zuo, A yuum nyaa di la bila nyaa dɛna Awɔbegɔ paati la pɔgesi nɛŋa daana Gaana wa za’an waabi kã’asa pɔgesi la. (Women's Organizer of the New Patriotic Party).[10] She Nana Akuffo Addo yuum nyaa loe e mɛ ti a dɛna nɛga daana bisera ‘Gender, Children and Social Protection in 2017.[11] In August 2018’, Akuffo Addo yuum le loe e mɛ t a dɛna Gaana wa nɛŋa daana ta bɔna Italy bisera Gaaana nɛreba la n bo bini la deti a yuum zagesɛ ti eŋa kan nyaŋɛ (Ghana's ambassador to Italy).[12][13]


Opposition to ministerial position[edit source]

Ama’asuntia paati duma n yuum zagesɛ ti bama kan zi’ire palimɛti votum bo Otiko Afisa Djaba ti Nana loe la (Boycott of voting process for minister designate Otiko Afisa Djaba) Ama’asuntia paati duma deti ba wi’ira ba ti ‘Minority legislators’ la yuum kiŋe mɛ yese yiŋa voteŋo saŋa dee yeti bama kan votum sakɛ ti Otiko Afisa Djaba's dɛna ‘Gender, Children and Social Protection minister’ Gaana wa dee nyaa naɛ nuurɛ yeti, Otiko ka tari mi’ilum la nɛraba kiile sebo ti nɛra nara ti a tara dee nyaŋɛ bisera weeleŋo kuŋɔ la.Bala la zuo a kan ta’am bisera zi’an la.[14] Prior Lan yuum ta paara 2016 Gaana za’an waabi voteŋo saŋa la, Otiko Afisa Djaba yuum wi a Gonja tiga nɛreba mɛ ti ba votum John Mahama basɛ la beni zuo, A yuum yeti John Mahama ka yeti ba yelemɛgerɛ,[15] dee kelum dɔla ba kampee zi’an wi’ira e ti ‘zamɔ daana, a ka mi sɛla daana, dee ku ba’am nɔgɛ la ke’eŋo".[16] ‘Otiko Afisa Djaba yuum kɔ’ɔm tuura la bala dee yeta yeti, eŋa kan malum yeti eŋa n tuɛ bii kan malum yele yeti gaafara bo nɛra", continuingOtiko yuum ko kelum tara la yele aŋa nuu tuura Gaana za’an zuo daana kurega (former president).[17] Two Yɛla ayi n yuum kelum la yesena Ama’asuntia paati duma la zi’an na pa’asɛ a nɛraba tuurɛ la puan: Wia daana dela, Otiko Djaba yuum tuɛ Gaana wara la mɛ (violation of The Ghana National Service Scheme Act 426 section 7 which mandates all university graduates do a compulsory one year national service to the country before taking public office). Buyi puan de la, Otiko Djaba n yuum kelum yɛta yeti Charlotte Osei dikɛ la amiŋa bo Gaana kuka zuo daana n de John Mahama ti a gã’arɛ e dee nyaa loe e ti a dɛna nɛŋa daana bisera Gaana za’an voteŋo yela la (Electoral Commission of Ghana chairperson).[18]


Dee la Ama’asuntia paati duma n yuum kelum kiŋɛ yese yiŋa dee yeti bama kan votum sakɛ bo Otiko Afisa Djaba, Otiko Djaba yuum kelum nyɛ la nɛreba 152 voteŋo la puan ti la gaŋɛ 50% n nari ti a nyɛ dee nyaŋɛ dɛna la bii nyaŋɛ sɔna weeleŋo la bisera.[19] Otiko Afisa Djaba nyaa de la mina n bo TV deon n de TV3 ita yɛla ti nɛreba bisera Gaana wa za’an waabi dee kelum ita “Let’s Talk Ability” n boi TV 3 la puan [20]


Otiko miŋa vom yɛla (Personal life)[edit source]

Otiko Afisa Djaba de la kiima dee bo ‘former Deputy Transport Minister’ Joyce Bawah Mogtari.[21]


Viisegɔ Lɔgerɔ(References)[edit source]

1. ^ "Did Otiko Djaba Earn The NPP National Women Organizer Position On Merit? – NDC Man Ask". Retrieved 2016-09-16.

2. ^ Online, Peace FM. "Is Georgette Djaba, Otiko Djaba's Subject of Media Reference?". Retrieved 2016-09-16.

3. ^ adomonline.com. "Ghana News - Otiko Djaba dissociates herself from sister's comments". ghana-news.adomonline.com. Retrieved 2016-09-16.

4. ^ Myjoyonline.com. "Ghana News - Don't condemn Ken Agyapong; investigate allegations – Otiko Djaba". www.myjoyonline.com. Retrieved 2016-09-16.

5. ^ Dankwah, Kwame (2017-02-07). "Otiko Evades Minority Resistance To Secure Ministerial Appointment". GhanaStar.com. Retrieved 2017-02-07.

6. ^ "Henry Djaba's finest: Dede Djaba v. Otiko Afisa Djaba". www.ghanaweb.com. 12 November 2014. Retrieved 2016-09-16.

7. ^ Djaba, Georgette. "Otiko Afisah Djaba - a remarkable and dynamic politician and ambassador for peace in the Northern Region". Retrieved 2016-09-16.

8. ^ Jump up to:a b Quaicoe-Duho, Rebecca. "Otiko Djaba: A true politician - Graphic Online - | 2016". Retrieved 2016-09-16. 9. ^ Quaicoe-Duho, Rebecca. "Otiko Djaba: A true politician - Graphic Online | Ghana News". Graphic Online. Retrieved 2017-02-09.

10. ^ Myjoyonline.com. "Otiko Djaba thanks NPP Delegates - MyJoyOnline". www.myjoyonline.com. Retrieved 2017-02-18.

11. ^ Online, Peace FM. "Otiko Djaba In New York..." m.peacefmonline.com. Retrieved 2017-02-04.

12. ^ "Otiko Djaba rejects ambassador job". Retrieved 2018-10-11.

13. ^ "Otiko rejects ambassadorial appointment, retires from politics". Citi Newsroom. 2018-08-21. Retrieved 2018-10-11.

14. ^ Arku, Jasmine. "Why the Minority does not approve Otiko as Gender Minister - Graphic Online | Ghana News". Graphic Online. Retrieved 2017-02-08.

15. ^ Allotey, Godwin Akweiteh (2016-09-01). "Otiko Djaba begs Gonjas to reject President Mahama". Ghana News. Retrieved 2017-02-08.

16. ^ Myjoyonline.com (2017-01-30). "Update: SADA failure affected me, people of North - Otiko". Retrieved 2017-02-08.

17. ^ "I don't owe "evil" Mahama any apology – Otiko". 30 January 2017. Retrieved 2017-02-08.

18. ^ Effah, K. (2016-07-18). "Why Mahama's alleged relationship with EC boss must be probed". Yen.com.gh - Ghana news. Retrieved 2017-02-08.

19. ^ Myjoyonline.com (2017-02-07). "Otiko evades Minority resistance to secure ministerial appointment". Retrieved 2017-02-08.

20. ^ "Former Gender Minister Otiko Djaba now TV show host". 4 June 2019.

21. ^ "Akufo-Addo disrespected my sister - Joyce Bawa Mogtari". www.ghanaweb.com. 2019-11-22. Retrieved 2020-10-25.