Tumba francesa

Ze'ele Wikipiidiya
Tumba francesa
music genre, type of dance
Subclass ofmusic of Cuba Demese
Country of originCuba Demese
Intangible cultural heritage statusRepresentative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity, Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity Demese
Described at URLhttps://ich.unesco.org/en/RL/00052, https://ich.unesco.org/fr/RL/00052, https://ich.unesco.org/es/RL/00052 Demese

Tumba francesa de la secular Afro-Cuban genre wa’a, yuuma (dance, song), la bunŋmԑ’ԑla ŋmԑ’ԑsi n wa’am Oriente, Cuba puan na. Yamesi n yuum tari n wa’ana sansԑka French duma yuum bisera ba la Saint-Domingue puan (se’em n yuum nyaa ta wa’ana dԑna Haiti tiŋa la) sԑba n sɔi n la nyaa yuum isege mԑ tee kiŋԑ Cuba's eastern regions bɔba doose la slave rebellion 1790s puan yuuni la. Genre yuum nyԑ la kãregere 19th century yuuma la pooren la ba yuum tari sociedades de tumba francesa (tumba francesa societies) wa’ana la, sԑba puan ti batã ma’a yuum vona la (survive).

Characteristics[demese | demesego zia]

Tumba francesa tari la buuri yuuma bɔna West African, Bantu, French la Spanish (origin) pɔsega puan. Cuban ethnomusicologists sakiya ti yelebire wa "tumba" yese ze’ele la Bantu la Mandinka yelebԑa n ze’ele bo bunŋmԑ’ԑla bii luŋa.[1] [2]Cuba puan, yelebire wa tumba ze’ele bɔ’ɔra lusi bii bunŋmԑ’ԑla, yuunyuuneba n la wa’areba za’a boi la tumba francesa puan.[3]

Instrumentation[demese | demesego zia]

Tumbas francesas iti do la de’eno la n doose es’em ti ba yi’ira ti mayora de plaza. Wa’areba la ni pɔsԑ me solo yuuma ta naԑ la Spanish la French patois yelebԑa wa kreyol cubano bii patuá cubano iti do la nuure yuuma puan (composé).[4] Pɔsega la pooren, catá (a wooden cylindrical idiophone struck with two sticks) ti ba nyaa ni de’ena, la composé alternates se’em n de ayi gee saki la (call and response) ba nyaa ni yuuna la pɔgesi ‘female vocalists’ (tumberas).[5] Catá ti ba nyaa ni ŋmԑ ba’asԑ la, tumbas batã ti ba nyaa ni de’ena. Tumbas de la single-headed hand drums; ni ze’ele bunkãra ta paԑ bunpigesi  ti ba yi’ira ti premier (bii manma), bulá la segón. Ba nyaa kɔ’ɔm yi’ira premier nananewa wa la quinto, la n kɔ’ɔm tuna se’em la nuu, gee ti (improvisatory role) la mԑ dԑna quinto does ta pa’asԑ conga bunŋmԑ’ԑla Cuban rumba puan.[6]Toque masón, a double-headed bass luŋa ba yi’ire ina tamborita (bii simply tambora) wa’ana dԑna rhythm ta pa’asԑ la catá. Kelum pa’asԑ, a shaker ti ba yi’ira chachá bii maruga de la naana ŋmԑ’a n de tumberas la mayora e doose bala ta paԑ de’eŋo la ba’asegɔ.[7]structure of tumba francesa naanԑ bii a naaŋɔ naԑ me la eastern buuri la Cuban rumba ti ba yi’ira ti tahona.

Toques[demese | demesego zia]

Toques duma batã n boi, bii tumba  wa’asi buuri buuri, ayima woo tari a mi la a wa’a.

·        Masón. Ina n de toque yiadaana. Iŋa n zãIԑ yuuma la za’a gee yuunyuuneba la mԑ lagum naԑ mԑ la quadrille-wa’asi la ti ba lagum ŋwɔna taaba dԑna contradanza.

·        Yubá. Toque ina wa dole me la mason dikԑ catá pa’asԑ ta naԑ and the three tumbas duma batã la. Gee nyaa ni do la tumba wa’a la miŋa, lɔgesԑba n ni pugum bɔna la. Buuri bayi n me kelum le bɔna dԑna yubá: macota la cobrero.

·        Frenté (bii fronté). [8]Pɔsega puan,ba’asegɔ ba’asegɔ yubá, gee nananewa a nyaa de la nԑreyinԑ toque. catá lagum pa’asԑ bini me, gee premier la bulá.[9]B a ni de’ena n la lusi la niŋaIt, ŋwana wa zuo a yu’ure la.

Toque ayima kelum le bɔna ti ba yi’ira e cinta, de la se’em ti ba wa’ara Santiago de Cuba puan ma’a. Ba yi’ire n bala sԑla n sɔi la wa’asi ni wa’ara kaara la tiisi mɔnɔ duma zo’e zo’e (cintas), ba de la mɔlega sabelega la pԑԑlega (red, white and blue).

Wa’a (Dance)[demese | demesego zia]

Tumba francesa wa’a puan ni dԑna Haitian affranchi taaba nuu, se’em n tara yԑla zo’e zo’e magese wuu (straight-backed, held-torso, French style figures) do la African improvisation ba’asegɔ puan.[10]Gee tumba francesa de la lusi wa’a gee dagi string la woodwind lɔgerɔ wa’a.[11] Wa’areba la lɔgerɔ la ni ana suŋa gee vԑ’ԑra nԑreba pa’asa (colorful and flamboyant).[12]

Tuusum (History)[demese | demesego zia]

Fu wan ta’am doose lebe pooren ta nyԑ Tumbas francesas wa la 18th century yuuni la puan san sԑka ti aitian Revolution triggered the migration of French colonists ze’ele Saint-Domingue, tari yamesi kiŋԑ Oriente Province n boi Cuba puan la. 19th century yuuni la pooren, do la yamenԑ saare la 1886 yuuni la puan, tumba francesa yizuto la nyaa yuum wa’ana ze’ele dԑna tiŋa, yele yele wuu Santiago de Cuba la Guantánamo tiŋa puan. ba zi’iregɔ la yuum sɔa zo’e zo’e kurumesa African cabildos. [13]Wa’areba yuum nyԑti tumba francesa ti a dԑna French-Haitian, basera ti abaŋera ti a ze’ele la Haiti gee nyaa wa’ana bɔna Cuba puan.[14] 20th century wa yuuni la tiŋasuka, tumbas francesas were still performed in eastern Cuba, especially the toque masón. La toques duma ba sԑba gee nananewa ti ba de’ena ba do la buuri malema tigera puan. Tumba francesa tigera atã n boi bala ma’a saŋa la: La Caridad de Oriente (originally La Fayette) bɔna Santiago de Cuba; Bejuco in Sagua de Tánamo, Holguín; la Santa Catalina de Riccis (originally La Pompadour) Guantánamo pua.[15]

Recordings[demese | demesego zia]

Magese wuu Afro-Cuban genres, ba nam kɔ’ɔm ba’am gulese tumba francesa iŋԑ gɔnɔ puansin. De 1976 LP Antología de la música afrocubana VII, produced by Danilo Orozco nyaa yuum yesena doose Areito puan, tari la yubá la masón toques duma buuri buuri wa’ana.[16]

Bise kalam pa’ase (see also)

·        Cuban rumba

·        Music of Cuba (Cuba yuunԑ)

·        Music of Haiti (Haiti yuunԑ)

Viisegɔ lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  2. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  3. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  4. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  5. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  6. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  7. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  8. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  9. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  10. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  11. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  12. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  13. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  14. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  15. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22
  16. "Tumba francesa", Wikipedia (in English), 2022-05-24, retrieved 2023-12-22