Ursula Owusu-Ekuful

Ze'ele Wikipiidiya

UrUrsula Owusu Ursula Owusu-Ekuful ti ba dɔgɛ 20th October 1964 yuunɛ la puan ze'ele la Akim Oda n boi Eastern region Gaana wa. A de la lɔya, 'women's rights activists' la Gaana Gɔmena Nalɛgereba la ayima n de Ablekuma West 'constituency' palimɛnti kuka zuudaana.

A Pɔsega vom[demese | demesego zia]

Ba dɔgɛ Ursula Akim Oda Eastern region Gaana wa. A yuun kiŋɛ sukuu la Labone 'Senior High School' ze'ele bilam tugesɛ kiŋɛ Mfantisman Girls Secondary school' deto pia la ayi (sixth form) zamesegɔ. A yuun tole nɛŋa kiŋɛ la Gaana Yunivɛsiti la Gaana wara sukuu zi'an ti a to'e LLB. Ba yuun yi e kiŋɛ wara yire la 1990 yuunɛ la puan. A tari la 'master's degree in conflict, peace and security' ze'ele Kofi Annan International Peacekeeping Training Center.

Gɔmena Nalɛgerɛ[demese | demesego zia]

2012 yuunɛ la, ba yuun votum bo e ti a dɛna Ablekuma 'West constituency' palimɛnti kuka zuudaana n de ba yiadaana.

2015 yuunɛ la me a yuun le lɛgɛ na'am la mɛ di NPP saŋa dɛna Ablekuma West 'constituency' sansɛka ti Gaana za'a voteŋo yuun iŋɛ 2016. A yuun di la 34,376 yɛsera 60,558 nɛreba kãlɛ n yuun votum nyaa dɛna 56.96%. Iŋa la pɔgesi sisi'a yuun de la sɛba ti nɛreba yuun ta daam doose la folego ti ba yuun loe biŋe palimɛnti bo pɔgesi zuo. Nɛreba yuun yeti ba wum e yeti eŋa biseri la a beere yele gɔmena nalɛgerɛ puan, amaa yuunɛ n kaɛ la ti a yuun lebege 'Minister of Communication'.

2017 yuunɛ la, Gaana Zuudaa Akuffo-Addo yuun loe e mɛ ti a dɛna ' Minister for Communication. Nananewa, a de la: 'Minister for Communication' la 'Digitalization'

December 2020 yuunɛ la, a yuun lɛgɛ na'am la mɛ 2020 Gaana za'a voteŋo puan ti a dɛna palimɛnti Nalɛgerɛ bɔ'ɔra NPP. A yuun di a kuka mɛ dɛna Ablekuma West 'constituency' nyɛ nɛreba n kãlɛ n paɛ 37,363 yɛsera 69,363 nɛreba n vote.

Nɛresɛka n yuun kɔ'ɔm lɛm na'am lɛga puan, Rev Kweku Addo n de Ama'asum tia paati (ŊDC) la yuun nyɛ la 30,733 ti se'em n yuun de GUM la nyɛ 359, LPG 330 gee ti PNC me nyɛ 65.

Tansugera(committee)[demese | demesego zia]

Nananewa, tansugera si'a ti a tuna bɔ'ɔra n ŋwana: 'constitutional, Legal and Parliamentary Affairs Committee (7th Parliament) dina de la Gaana wara yizuo.

'Appointment Committee (7th Parliament). Dina de loosego yizuo.

Tiŋa la Gɔmena Nalɛgerɛ yɛla[demese | demesego zia]

2015 yuunɛ la, eŋa la pɔgesi sisi'a n me de MP duma yuun nyɛ mɛlesegɔ mɛ doose la folego ti ba yuun loe biŋe palimɛnti bo pɔgesi zuo. Ba yuun tɔgɛ ti a yeti eŋa biseri la a beere yele gɔmena nalɛgerɛ puan amaa yuunɛ n kaɛ la a lebege la 'Minister of Communication'. Gee ti a baŋɛ dɛna 'Minister of Communication' zina beere wa, a yuun de la se'em n tum bo tansuga zo'e zo'e tɔka tɔka la a mi'ilum a tuuma puan.

Dawalega ŋmarega, 2018 yuunɛ la puan, a nyɛ la pooren lɛbeka doose la n yuun bo sɔsega zuo ti ba ta'asɛ 'social media' ti bu tɔgera ti Gaana gbepka'areba ka tari sugeri. Asibidaarɛ, n yuun de 'september' ŋmarega 2018 yuunɛ la, Akem Asuom tiŋa n boi 'Eastern Region' Gaana wa nɛŋaduma la ka nɛreba za'a yuun bobe e na'am ti a dɛna Nɛŋatɔlega naba(Development Queen). Ba yuun bobe e na'am wa Osuomhene Osabarima Ofosuhene Apenteng II n de tiŋa la nana la yire puan.

2021 yuunɛ la, Gaana nɛreba n zamesɛ LGBT wara la ti ba yuun bɔta ti ba iŋɛ la, a yuun tɔgɛ giisɛ wara wa mɛ ti di de la sɛla n ka vuurɛ n wan basɛ ti zinyagerɛ la pumpɔreŋɔ kɛ nɛreba bala see ti ba maalum bisɛ wara suŋa. 'May' 2021 yuunɛ la puan, A yuun le ka'am nɛresɛba n sakɛ ti budaasi ga la taaba ti pɔgesi me ga la taaba la ti ba tara ba bunɔ ba ma'a gee da basɛ ti paɛ nɛrawoo sansɛka ti Gaana duma yuun ka sakɛ bo yele-aŋa la.

A vom yɛla[demese | demesego zia]

A ele mɛ Gaana budaa, Dr. Sam Ekuful n ki'iri UK solemintiŋa. A sira la de 'optometrist' . A kini faara yire. A tari la bia ayina.

Wɔ'ɔrɛ duma(honours)[demese | demesego zia]

'september nambua dabesa pisiyi la awɛi daarɛ, 2018 yuunɛ la, Akyem Asuom tiŋa nɛŋaduma la ka nɛreba yuun bobe e na'am ti a dɛna Nɛŋatɔlega Pɔgeba (Development Queen). Ba yuun bobe e na'am la la Akyem Asuom n boi Kwaebibireɣ So'olum n boi Easter Region Gaana wa. Na'am bobega wa sige la Asuomhene Osabarima Ofosuhene Apenteng II nayire la puan.

Gunfuko Nambua, 2019 yuunɛ la, International Federation of Women Lawyers(FIDA) n de pɔgesi'a n de lɔyaduma tansugere la, yuun bo e wɔ'ɔre mɛ la a tuunsuma ti a tum ti a dɛna gu'a bɔ'ɔra pɔgesi la kɔma la. Ba yuun bo e wɔ'ɔre wa la 2019 yuunɛ lagesegɔ yuun iŋɛ Abuja Nigeria tiŋa puan la.

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]