Gladys Asmah

Ze'ele Wikipiidiya
Gladys Asmah
nera
Naaŋɔfemale Demese
Country of citizenshipGhana Demese
Given nameGladys Demese
Family nameAsmah Demese
PseudonymIron Lady Demese
Date of birth16 fɔɔ 1939 Demese
Place of birthCape Coast Demese
Date of death24 Siibenya'aŋa 2014 Demese
Place of deathKorle- Bu Teaching Hospital Demese
Languages spoken, written or signedEnglish, Twi, Fante Demese
Occupationpolitician, entrepreneur, teacher Demese
Educated atMiddlesex University, Ghana National College, Wesley Girls' Senior High School Demese
Work period (start)1997 Demese
Work period (end)2009 Demese
Member of political partyNew Patriotic Party Demese
Religion or worldviewChristianity Demese
Award receivedOrder of the Volta Demese

E-Class

Gladys Asmah (16 Sakutega 1936-24 Siibesuŋɔ 2014) yuum de la Gaana nalɛgra(Politician) n la Entrepreneur. Gladys Asmah yuun de la mina n pugum di Minister na'am n de Fisheries Na'am la gee me yuun kelum dɛna nɛremina n lagum pa'asɛ Palimɛnti nɛreba la ti ba yi'ira ti MP la ze'ele bo Takoradi constituency la. [1][2][3]Gladys Asmah yuun kelum dɛna la pɔgesi nɛŋa daana bii zuodaana sansɛka ti Kufuor yuun dɛna Gaana kukazuodaana ti ba yi'ira ti (president).[4]

PƆSEGA VOM LA SUKUU YƐLA[demese | demesego zia]

Mrs. Gladys Asmah (16 Sakutega ŋmareŋa la 1937) n yuun de Mrs.Gladys Asmah dɔgum yuunɛ, Cape Coast sa, Central Region tiŋa puan.[5] Gladys Asmah yuun kiŋɛ a sukuu la Wesley Girls High Sukuu n yuun kiŋɛ perimeri sukuu ta iŋɛ zamesegɔ. A yuum ze'ele bilam tukɛ tole la Gaana wa Kolegi Sukuu la ti ba yi'ira ti Ghana National College ŋwana za'a yuun iŋɛ la Cape Coast tiŋa puan. Gladys Asmah yuun pɔsɛ tuuma la Ghana Railway Corporation yuun ze'ele bilam tukɛ tole ta dɛna se'em n bisere, ti ba yi'ira ti Supervisor la, Laboratory la Quility Control Department n de pioneer Tobacco Company (PTC), yuuma ayoobi puan. Mrs. Asmah yuum basɛ Gaana Siibesuŋɔ ŋmareŋa 1963 yuuni la puan gee kiŋɛ Solemitinsɛka ti ba yi'ira ti United Kingdom la ti a ta zamese a gɔŋɔ pa'asɛ. A yuum kiŋɛ la sukuu sɛka ti ba yi'ira ti Middlesex University, ti nɛrawoo mina ka ti ka yu'urɛ dɛna Hendon College of Technology, Leeds College of Education la Home economics, a yuum zamese nyaŋɛ mɛ lagum pa'asɛ Institutional Management Association n boi London Tigeri la puan.[6]#CCAC

Ligebɔrɛ TUUMA[demese | demesego zia]

Gladys Asmah n yuum ba'asɛ a zamesegɔ la, a yuum tumɛ la British duma nɛresɛba ti ba yi'ira ti British Council, a yuum do le la se'em n bisere Overseas Students Centre, Portland palace, London la pooren, gee yuum kelum dɛna sukuu bia London tiŋa puan, Gladys Asmah yuum dikɛ la a puti'irɛ ti a zamese gɔmena nalɔgerɔ tuuma yɛla la wan iŋɛ se'em ti a ta'am lagum pa'asɛ sɛba n tuni nalɔgerɔ tuuma la. Mrs. Asmah yuum ta lagese la a tuuma lɔgeri ti a ta'am pɔsɛ, a yuum pɔsɛ maalɛ la yu'uŋɔ fooɔ ti ba yi'ira ti nightgowns la petticoat Biruningham.[7] Gladys Asmah yuum ba'asɛ a zamesegɔ la gee nyaa lemina bɔna la Gaana tiŋa wa puan, a nyaa yuum iŋɛ la tuuma zi'an se'em n dagi nɛreyine buno 1975 yuuni la puan, a yuum bɔ zi'an wa yu'urɛ la Limited Liability Company, se'em n de pɔgesi tigere. Mrs. Asmah yuum dikere la sugere paɛ Tarkwa women Generating income(TWIGA) la iŋɛ ti ba wan ta'am nyɛ ligere maale kaam maalegɔ zi'an.[8] #CCAC

GƆMENA NALƐGERƐ TUUMA[demese | demesego zia]

Gladys Asmah yuum pa'asɛ la Awɔbegɔ paati la ti ba yi'ira ti New Patriotic Party.[9] A yuum de la member of Parliamenti bɔ Takoradi tiŋa ze'ele 7 ko'oro ŋmarega 1997 tari paɛ 6 ko'oro ŋmarega 2009, Ina yuum de se'em n bisere pɔgesi la kɔma daaŋɔ yɛla ti ba yi'ira ti women and children affairs minister la ze'ele 2001 la 2005 la Minister of fisheries ze'ele 2005 tari paɛ 2009.[10][11][12] Asmah yuum lagum pa'asɛ la 2nd,3rd,4th la 5th Parliamenti of the 4th Republic of Gaana. 1996 Gaana naloosegɔ la puan, Gladys Asmah yuum nyɛ la nɛreba 25,579 yese nɛreba 38,036 la puan, losɛba n ani suŋa ze'ele bɔ 56.80% gaŋɛ sɛba n yuum lagum ze'ele bɔta na'am la Esther Nkansah se'em n pa'asɛ Ama'atia paati la puan paati sɛka ti yi'ira ti NDC la la mɛ yuum nyɛ nɛreba 1,323 gee ti Timothy Norbert Kublenu se'em n mɛ yuum nyɛ la nɛreba 792 la.[13] Gladys Asmah yuum nyɛ la 26,431 nɛreba yese nɛreba 35,949 za'a puan, se'em n ze'ele bo 73.50% gana nɛreba sɛba n yuum lagum lɛgum na'am wa la Crosby Mochia NDC nɛra yuum nyɛ la nɛreba 6,853 ze'ele bɔ 19.10%, Eustace Haizel CPP nɛra mɛ yuum nyɛ la 1,510 ze'ele bɔ 4.20%, Elizabeth Comfor. Baidoo NRP nɛra la yuum nyɛ la nɛreba 878 n ze'ele bɔ 2.40% la Samuel Ekow Renner PNC nɛra wa mɛ yuum nyɛ la nɛreba 277 n ze'ele bo 0.80%.[14] 2004 loosegɔ la puan, Gladys Asmah yuum nyɛ la nɛreba 25,714 yese 36,392 nɛreba la za'a puan, ŋwana ze'ele dɛna la 66.80% gana nɛresɛba n yuum lagum bota na'am wa la. Esthher Lily Nkansah NDC nɛra se'em n yuum nyɛ la nɛreba 7,894 ze'ele bɔ 20.50%, Francis Kobina Egham mɛ yuum nyɛ la 1,048 nɛreba 1,296, ze'ele bɔ 3.40%, Godwill Abakah IND nɛrese'em n mɛ yuum n mɛ yuum nyɛ la 220 nɛreba la mɛ ze'ele bo 0.60%, Ivor Tackle Adams PNC nɛremina n mɛ yuum nɛreba 191 ze'ele bɔ 0.50%, la Johannes Kojo Scheck IND a me yuum nyɛ nɛreba 62 ze'ele bɔ 0.20%.[15]#CCAC

KUM[demese | demesego zia]

Gladys Asmah yuum ki la 24 Siibesuŋɔ 2014 yuuni la paun,[16] Korle-Bu Teaching Hospital la puan Accra tiŋa puan, zi'an ti a gã'are bini bakwai ayi la. Ba yuum laai Gladys Asmah la Takoradi tiŋa puan a kɔɔrɛ la pooren Tigerɛ ŋwarega 1,2014 yuuni la puan.[17][18]#CCAC

ZI'ISI[demese | demesego zia]

1.Gladys Asmah GhanaWeb.com

2.Gladys Asmah Death Myjoyonline.com

VIISEGƆ LƆGERƆ[demese | demesego zia]

  1. https://www.graphic.com.gh/news/general-news/gladys-asmah-is-dead.html
  2. http://www.fao.org/fi/oldsite/ar/nems/news/detail_news.asp?lang=ar&event_id=32020
  3. https://newsghana.com.gh/mrs-gladys-asmah/
  4. http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1114455.stm
  5. https://www.ghanaweb.com/person/Gladys-Asmah-184
  6. https://www.ghanaweb.com/person/Gladys-Asmah-184
  7. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=184
  8. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/people/person.php?ID=184
  9. http://citifmonline.com/2014/05/gladys-asmah-passes-on/
  10. http://graphic.com.gh/news/general-news/25889-gladys-asmah-is-dead.html
  11. http://gh.china-embassy.org/eng/xwdt/t274504.htm
  12. https://www.businessghana.com/
  13. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/parliament/western/229/index.php
  14. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/parliament/western/229/index.php
  15. http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2004/parliament/western/229/index.php
  16. http://graphic.com.gh/news/general-news/25889-gladys-asmah-is-dead.html
  17. https://www.graphic.com.gh/news/politics/gladys-asmah-buried.html
  18. http://citifmonline.com/2014/05/gladys-asmah-passes-on/