Harmattan

Ze'ele Wikipiidiya
Harmattan
wind
Subclass oftrade wind, season Demese
Month of the yearNovember, December, Ko'oro, February, March Demese

Gunfokɔ ti ba yi'ira ti Harmatan la de la saŋa kayima n bɔna West Afrika tiŋa puan n pɔsera November ŋwarega la puan la ba'asegɔ puan ta paɛ March ŋwarega la puan ba'asegɔ. La de la kusɛbegɔ la poosegɔ n ze'ele Sahara, West Afrika tiŋa puan ta paɛ Gulf of Guinea.[1] Yu'urɛ la de la sɛla ti Twi duma yi'ira ti Haramata la.[2] La ni ma'ara la yuuŋɔ zi'an woo gee ti tisɛbo ti mɔregerɛ bɔna Wuntɛɛŋa.[3]

Gunfɔko ti ba yi'ira ti Harmattan la n bɔna la sasɛkati saa ka niira la. La ni bɔna la ŋwaresɛka n ka tari wuntɛɛŋa. Saŋa kaŋa la Subtropical ridgre bɔna high pressure intretropical convergence bɔna Gulf of Guinea. La ni ta gaŋɛ Sahara Gunfɔko la n dikɛ la kusɛbegɔ kãtɛɛ la tuntunɔ. Ba yi'ira ka ti doctor wind la. Sɛla n sɔ la, la n kuura mɛ woo sɛla ti ba yi'ira ti tropical air la.

Suŋa[demese | demesego zia]

Gunfokɔ bɔna la ka tɔka la Winter, beni zuola,[4] la de la ɔɔrɔ la kuurɛ kusɛbegɔ ze'ele Fluctuations bɔna Ambient temperaturewuntɛɛŋa la yuuŋɔ. Temperature la ni Tɛɛ mɛ ta paɛ 9c daarɛ woo gee wuntɛɛŋa temperature la ni paɛ la 30c ti relative humidity la paɛ la 5% la ni mɔregerɛ mɛ tiŋa ka sɛka woo Sahara.

Gunfuko HazaTiŋa ka sɛba n bɔna West Afrika wa ti Kusebego kãtɛ n bɔna sapebosum kãtɛ n tari paŋa pi wuntɛɛŋa la dabesa makɛ la fog.Boni wa mɛ de la sapebosum million la dollar duma ti ba tari zabera yuunɛ woo, bala basɛ mɛ ti tiisi luta kira.

Imma'asum[demese | demesego zia]

Humidity la paɛ la 15% n wa ta'am basɛ ti sɛba nuo kɔra ziim ti imma'asum la sɛla n pa'asɛ dɛna sɛba iŋa la n ku'e mɛ ba nuurɛ, nini la bã'a sɛka ti ba yira ti asthma la mɛ bɔna.

Viisegɔ lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. http://www.britannica.com/science/harmattan
  2. http://www.merriam-webster.com/dictionary/Harmattan
  3. Geographical Review (1919): "Knox writes of this wind : The Harmattan is experienced as a wind which blows, especially in the months of December, January, and February, from the NE. and is a hot wind in some localities and a cold wind in others, according to circumstances."
  4. https://doi.org/10.2147%2FOAAP.S51741