Laadi Ayii Ayamba

Ze'ele Wikipiidiya
Laadi Ayii Ayamba
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2013 - Ko'oro 6, 2017
Electoral district: Pusiga Constituency (en) Translate
Elected in: 2012 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2017 -
Electoral district: Pusiga Constituency (en) Translate
Elected in: 2016 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 8th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2021 -
Electoral district: Pusiga Constituency (en) Translate
Elected in: 2020 Ghanaian general election (en) Translate
Pusiga, Sapɔɔlegɔ 25, 1961 (run 62)
Country of citizenshipGhana
Education
Educated atUniversity of Education, Winneba (en) Translate Bachelor of Education (en) Translate : education (en) Translate
Languages spoken, written or signedEnglish (en) Translate
Occupation
Occupationhead teacher (en) Translate la politician (en) Translate
Religion or worldviewIslam (en) Translate
Member of political partyNational Democratic Congress

C-Class


Laadi Ayi Ayamba de la Gaana Gɔmena Nalɛgera la Pusiga n boi Gaana saazuo bɔba so'olum palimɛnti kuka daana yɛsera la Ama'asumtia (NDC) la puan. A me yuun pa'asɛ la palimɛnti sɛka n de 6th la 6th la 7th la puan mɛ.[1]

A de la nɛrese'em n suŋeri Pɔgesi ti si tɔla nɛŋa ti ba yi'ira ti 'women activist' la gee me ni bisera pɔgesi n boi palimɛnti la yɛla bɔ'ɔra ba.[2][3]

A yuun de la kukazuudaana (chairperson) bɔna 'commitee on Gender and children' palimɛnti sɛka n yuun de 6th la puan ze'ele 2013 yuunɛ ta paɛ 2017.[4][5]

A Pɔsega vom la Sukuu Yɛla[demese | demesego zia]

Ba yuun dɔgɛ Laadi Ayii Ayamba la Sapɔɔlegɔ ŋmarega dabesa pisiyi la awɛi, 1961 yuunɛ la puan, a ze'ele la Pusiga tiŋa n boi Gaana saazuo bɔba so'olum. A yuun kiŋɛ a 'middle' sukuu Pusiga Continuation Middle School' la puan. A zamesɛ gɔŋɔ tole nɛŋa kiŋɛ la Gbewa Teacher Training College yesena dɛna pa'ala. Pooren ti a yuun kiŋɛ Winiba Yunivɛsiti la puan zamesɛ to'e sɛtifikateti sɛka ti ba yi'ira ti 'bachelor's degree in Basic Education.[6]

Tuuma[demese | demesego zia]

Ayamba yuun pɔsɛ dɛna la pa'ala 1981 yuunɛ ta paɛ 1991. A yuun nyaa de la pa'aleba nɛŋadaana (headteacher) bala la 2000. Ba yuun le loe e mɛ ti a dɛna se'em n sɔi kɔmbibuulegɔ sukuu bisera bɔna Gaana Sukuu Yeleŋo la.[7]

Gɔmena nalɛgerɛ[demese | demesego zia]

Ayamba de Ama'asumtia Paati(NDC) la nɛra gee ti a pɔsɛ zi'ire kuka wa palimɛnti ze'ele bo la Pusiga 'constituency' n boi Gaana saazuo bɔba so'olum (Upper East Region) ba yuun ta votum bo e gee basɛ Simon Akunye la Osman Aludiba Ayuba n yuun lagum ze'ele bɔta kuka la. A yuun di mi'a voteŋo wa la puan la 15,847 nɛrekãlɛ sɛba n yuun votum bo e yɛsera 24,592 puan ti dina wa de la 46.78% kɔbega puan.[6]

ECOWAS[demese | demesego zia]

2021, Laadi ta pa'asɛ la Alexander Kwamena Afenyo-Markin, Abdul Aziz Ayaba Musah, Johnson Kwaku Adu la Emmanuel Kwasi Bedzrah n yuun lagum biŋɛ nuurɛ gee le kɛ sansɛka n yuun boi di tɔka 2021 bɔna ECOWAS palimɛnti. Dina yuun iŋɛ la Freetown n boi Sierra Leone.[8]

Kukazuudaana bɔna 'commitee on Gender and children'[demese | demesego zia]

A de la 'commitee on Gender and children' kukazuudaana bɔna palimɛnti. A yuun ze'ele bo la Gaana Geneva tiŋa puan, Switzerland bɔna UN Convention lageseko n yuun pa'asɛ 59th yelese'ere ti ba yi'ira ti 'Elimination of all forms of Discrimination against Women (CEDAW) la ti a po pa'asɛ a Gaana puti'irɛ n de sɛla yɛsera pɔgesi gaŋerɛ puan.[5]

A tuunɛ miŋa puan, a yuun yeti Gaana tiŋa kɔ'ɔm vaɛ isege mɛ zɛgera ti ba yese buuri malema si'a n tari daaŋɔ kina nɛreba vom puan na la basɛ dɔla la wara asi'a ti ba naamɔ biŋe tiŋa la puan.[5]

A me kelum tɔgɛ yelese'ere ti ba yi'ira ti LEAP n de sore ti ba dɔla ti ba yese nɔŋɔ Gaana tiŋa puan basɛ la yele mɛ yele yele wuu tinsesi n ka tari Lɔgerɔ n wan suŋɛ nɛreba la yɛrum ta'asɛ ti bipugeto basera ba tisi gee kiŋɛ ta ki'ira zi'isi sisesi la, ti ba suŋɛ ba ti ba ta'am nyɛ ba nu'usi tuuma. Wuu n yuun de kukazuudaana bo 'commitee on Gender and children' la zuo, eŋa n yuun boi nɛŋa ti ba zamesɛ nɛreba yɛsera pɔka la budaa ga'aregɔ yɛla la wan iŋɛ se'em ti ba gu pugebibesi n dole nyɔgera pɔa la sige tiŋa.[5][9]

Affirmative Action Bill[demese | demesego zia]

A de se'em n zɛberi bɔ'ɔra pɔgesi ti ba yi'ira ti 'woman advocate' la la se'em n yuun suŋɛ ti wara sɛka ti ba yi'ira ti Affirmative action Bill la bɔna n baseri ti pɔgesi lagum pa'asɛ Palimɛnti nɛreba puan wuu pinaasi kɔbega puan ti pɔgesi wan ta'am tum gɔmena nalɛgerɛ tuuma. A me yuun kelum yeti "safe seats" bo a paati nɛreba ti la basɛ ti pɔgesi zo'e zo'e po pa'asɛ bini.

2020 yuunɛ voteŋo[demese | demesego zia]

A kelum to'e a kuka mɛ 2020 voteŋo la puan yuun. Nɛreba n de 63 n yuun votum bo e.[10] A yuun nyaŋɛ se'em n yuun ze'ele la e lɛgera na'am la, Abdul-Karim Zanni Dubiure n de NPP nɛra la, yuun nyɛ 14,929 voteŋo la puan dɛna 42.31% gee ti a me yuun nyɛ 14, 866 voteŋo la puan ti la dɛna la 42.13%.[11]

Amiŋa Vom Yɛla[demese | demesego zia]

Ayamba de la gbekpa'ara. A de la se'em basɛ a sira tara kɔma (pia la anuu).[12]

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. http://www.ghanamps.com/mps/
  2. https://www.mogcsp.gov.gh/gender-ministry-empowers-women-caucus-in-parliament/
  3. https://www.businessghana.com/
  4. https://citifmonline.com/2014/07/gender-ministry-in-dire-need-of-resources/
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-on-track-to-eliminate-discrimination-against-women.html
  6. 6.0 6.1 http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495
  7. https://www.parliament.gh/mps?mp=209
  8. https://parl.ecowas.int/2021-first-extraordinary-session-of-the-ecowas-parliament-adoption-of-the-strategic-plan-2020-2024-priority-among-other-events/
  9. https://www.ghanabusinessnews.com/2016/03/06/parliament-calls-for-strict-implementation-of-childrens-act/
  10. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Laadi-wins-Pusiga-seat-by-63-votes-1129163
  11. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/ghanaelection2020/elections.constituency.results.php?ID=220&mode=parliamentary
  12. http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5495