Mubarak Mohammed Muntaka

Ze'ele Wikipiidiya
Mubarak Mohammed Muntaka
Member of the 4th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2005 - Ko'oro 6, 2009
Electoral district: Asawase Constituency (en) Translate
Elected in: 2004 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2008 - Ko'oro 6, 2013
Electoral district: Asawase Constituency (en) Translate
Elected in: 2008 Ghanaian general election (en) Translate
Minister for Youth and Sports (en) Translate

Gunfuko 2009 - Siibenya'aŋa 2009
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2012 - Ko'oro 6, 2017
Electoral district: Asawase Constituency (en) Translate
Elected in: 2012 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2017 -
Electoral district: Asawase Constituency (en) Translate
Elected in: 2016 Ghanaian general election (en) Translate
Member of the 8th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Translate

Ko'oro 7, 2021 -
Electoral district: Asawase Constituency (en) Translate
Elected in: 2020 Ghanaian general election (en) Translate
Akuse (en) Translate, fɔɔ 17, 1971 (run 52)
Country of citizenshipGhana
Relative
Education
Educated atKwame Nkrumah University of Science and Technology (en) Translate Bachelor of Science (en) Translate
Kwame Nkrumah University of Science and Technology (en) Translate Master of Science (en) Translate : planning (en) Translate
KNUST Senior High School (en) Translate
Languages spoken, written or signedEnglish (en) Translate
Dagbani (en) Translate
Occupation
Occupationpolitician (en) Translate, quantity surveyor (en) Translate la architect (en) Translate
Religion or worldviewIslam (en) Translate
Member of political partyNational Democratic Congress

C-Class


'Alhaji Mohammed Mubarak Muntaka'io a ze'ele la Palimɛti bɔ'ɔra Asawase, Ashanti tiŋa puan Gaana[1] n de 4th, 5th, 6th, 7th n la 8th palimɛti n de 4th Republic Gaana.[2] Gee nananawa, a de la Palimɛti Gaana duma Minority Chief Whip.[3][4][5]

A Pɔsega Vom la Sukuu Yɛla[demese | demesego zia]

Sakutega ŋmarega 17, 1971 ti ba yuum dɔgɛ Muntaka gee a yuum ze'ele la Akuse, Eastern Region tiŋa puan n boi Gaana wa gee adɔgereba ze'ele la northern lagum bɔna la Gaana zisɛka ti ba yi'ira Kumbungu.[6] A yuum ba'asɛ a sukuu la Kwame Nkrumah Yunivɛsiti n de Science la Technology. A yuum to'e la gɔnseko ti ba yi'ira ti Masters n de Science degree in Development Policy and Planning Yunivɛsiti la puan.[7] Ŋwana yuum iŋɛ la 2004 yuunɛ la puan.[8]

Tuma Yɛla[demese | demesego zia]

Muntaka de la 'development planner'. [8]A yuun de la zuudaana ayima bo units (RME) n de Adwumapa Buyers Limited, la 'cocoa buying company'.[8]

Gɔmena Nalɛgebo Tuuma[demese | demesego zia]

Se'em n lagum pa'asɛ Gaana nalɛgeba yizuo puan la. Muntaka yuun pɔse kɛ Gaana palimɛti wa puan doose paati sɛka n de Ama'asumtia paati la puan (National Democratic Congress 2005 yuunɛ la puan doose iŋa yuum di mi'a Asawase so'olum Ina yuum de mina n nyɛ nɛreba n zo'e paɛ wuu 11,142, [9]tee ze'ele bo Dr. Gibril Adamu Mohammed se'em n ki la gee me yuum di Ama'asumtia kuka la Sapɔɔlegɔ 2004 yuunɛ la puan la, a me yuum di doose la iŋa nɛreba n yuum zo'e paɛ 4'474.[10]

Gee Gaana center bɔ'ɔra Democratic Development deemed this by-election as “ti la dɛna la sɛla n ani suŋa gee me kiŋɛ tintɔɔ (fair and ttasparents) a dagi zaga n ze'ele dabeem puan na (but not free from fear)” A[11] yuum kelum to'e kuka wa me doose la Gaana palimɛti vootegɔ ti ba yuum iŋɛ Sapɔɔlegɔ 2008 yuunɛ la puan la.[12] [13]Ina n yuum kelum le di 2012 yuunɛ la loosegɔ la. Muntaka n yuum de Chief Majority Whip Palimɛti la puan bo Ama'asumtia paati la (NDC-caucus), gee me kelum dɛna majority bɔna Gomɛna.

Kɔmbebisi la Iŋkpemesegɔ Minisita Ina n yuum de kɔmbipɔɔlegɔ la Inkpemesegɔ minisita Gaana gomɛna wa puan. Ko'oro 2009 yuunɛ la puan ti ba yuum loe Mubarak ti a dɛna minisita-desinate bɔ'ɔra kɔmbipɔɔlegɔ la Inkpemesegɔ tigere la (Youth and Sports ministry, Kukazuodaana John Evans Atta Mills n yuum loe e. A loori wa yuum ze'ele la National Youth Council doose la iŋa n yuum tari nɔgerɛ la Inkpemesegɔ tuuma bɔ'ɔra kɔmbipɔɔlegɔ. Sansɛka ti ba yuum loe e la A yuum de la yuum 39[14]. A yuum de la minisita bɔ'ɔra Youth la sports tari bala ta paɛ sansɛka ti ba yuum ta yele e ti A nam basɛ tuuma la yɛsera ba yuum ta yeti a tune la ŋmelema tuuma la, ŋwana wan ta'am suŋɛ ti ba bise yele suŋa suŋa.[15][13] Gee ŋwana, ti a yum government tuuma doose sakire n yuum ze'ele kukazuodaana Mills ba yuum, ba yuum nyɛ ze'ele sɛba n bisere tigere la puan la na. Dr. Abdul-Rashid Pelpuo n yuum tee ze'ele bo e.[16]

Tigera[demese | demesego zia]

Muntaka pa'ase la House tigera, kelum dɛna pa'ase Appointments tigera, kelum dɛna member of the Standing Orders tigera, kelum dɛna pa'ase la Health tigera kelum le pa'ase la Mines la Energy tigera pa'ase la Business tigera la kelum dɛna[17]

Luusegɔ Yɛla[demese | demesego zia]

Muntaka ti ba yuum loe ti a dɛna member of parliament bo Asawase constituency sansɛka ti ba yuum iŋɛ atee loose la 2005 yuunɛ la puan ti Dr. Gibril Adamu Mohammed yuum dɛna Member of Parliament bo Asawase constituency ŋwana yuum iŋɛ la A kum la pooren.

2008 yuunɛ la puan, ti a yuum di mi'a ze'ele loose kãtɛ la puan, doose la National Democratic Congress bɔ'ɔra constituency kana nuu. A so'olum yuum pa'asɛ la 3 palimɛti yese 39 seats ti National Democratic Congress yuum di Ashanti Region tiŋa puan la[18].[19]National Democratic Congress n yuum di palimɛti kugesi 113 yɛsera kugesi 230 puan na. Nɛreba 36,557 n yuum votum bii di'ise nu'usi bo e ze'ele nɛreba la za'a puan na 64,443 n yuum de votumduma sɛba n ani suŋa, nɛresɛba n yuum votum bo e la yuum gee la fii la ba paɛ 56.73% yese votumduma la za'a puan. Ba yuum loe Ina gee basɛ nɛreba-banana wa, Dr. Mohammed Abdul-Kabir n de New Patriotic Party nɛra, Elyasu Mohammed n de People's National Convention, Mohammed Bashir Tijani n de Democratic Freedom Party la Alhaji Baba Musah n de Convention People's Paati.

Ba yuum nyɛ ŋwana ze'ele 27,168, 371, 86 la 261 vootegɔ la puan n de vootegɔ la za'a ti ba yuum vooti. Ŋwana wa yuum gee la fii la ba paɛ wuu 42.16%, 0.58%, 0.13 la 0.41% yese vootegɔ la za'a puan na.[20]

2012 yuunɛ la puan, A di mi'a ze'ele loose kãtɛ la puan le pa'asɛ bo so'olum kana nuu. Nɛreba 43,917 n yuum vooti bo e yese nɛreba la za'a puan na n de 77,034. [21][22]Ŋwana yuum gee la fii la ba paɛ 57.01% votumduma la za'a puan[22][23]. [23][19]Ba yuum loe Ina gee basɛ nɛre-banana wa magese wuu Nana Okyere-Tawiah Antwi n de New Patriotic Party, Jerry Joseph Quayson n de Progressive People's Paati, Abdulai Umaru n de People's National Convention, Elias Mohammed n de Convention People's Paati, Yakubu Adams Zakaria n de National Democratic Paati la Alhassan Abdul Majeed an independent nɛra[22][23].[21][22] Ba yuum nyɛ ŋwana ze'ele la 31,013, 458, 267, 251, 182 la 946 votumduma la puan n de votumduma la za'a ti ba yuum votum. Ŋwana wa yuum gee la fii la bo paɛ 40.26%, 0.59%, 0.35%, 0.33%, 0.24% la 1.23% yese votumduma la za'a puan na.[22][23]

Mutaka yuum kelum tara palimɛti kuka wa me 2020 loosekãtɛ la ze'ele dɛna 8th Palimɛti n de Fourth Republic. A yuum di mi'a doose nɛreba 51,659 n yuum votum bo e gee NPP palimɛti nɛra me yuum nyɛ la 31,256 n yuum ta'asɛ ti a di mi'a.[7]

Muntaka on Saturday, 13 May 2023 daa le malum di National Democratic Congress palimɛti ze'ele nɛra n boi palimɛti bɔ'ɔra Asawase Constituency n nyaŋɛ Masawudu Mubarick NDC 2023 pramisi bo'e yo'o ti a ze'ele bo parti n boi 2024 palimɛtiri vootin la. A daa nyɛ 1,063 vooti giise Masawudu n daa nyɛ 735 votes.[24][25][26][27][28][29]

Nɛresɛba n daa suŋɛ Muntaka Mubarak la a dataa Masawudu Mubarick n daa nyɛ daŋɔ gee ti ba daa maalɛ Ghana Police Service nu'usin. Tintervention polisi duma la daa ka basɛ ti Yele la yesɛ yiŋa bii kelum daana. Suŋereba bɔ'ɔra Muntaka daa yeti suŋereba bɔ'ɔra Masawudu Mubarick n daa wuulɛ Asawase MP n daa ye yesera dola la n daa ta vootin a voteŋɔ ba'asɛ la.[30]

Controversies[demese | demesego zia]

2020 loosegɔ saŋa la puan, ti Muntaka yuum basɛ ti a yuuma atoobe pɔyua yuum thumbprint a gɔnɔ a yuu'ue puan, a itegɔ wa yuum paɛ la Gaana duma zo'e zo'e suure gee Gaana duma loosegɔ sɔa la puan bɔ'ɔrɛ la se'em n paɛ yuum pia la a nii (18) [31]bii n zo'e gana bala n tari sore ti a lagum pa'asɛ loosegɔ duma la puan.

Ŋwana ti kukazuodaana John Atta Mills ti a nam basɛ tuuma gee bona ti la ta'am suŋɛ ti ba bise yele suŋa suŋa. Kalam ti a yuum basɛ gɔvena tuuma wa doose la kukazuodaana JohnAtta Mills doose la sɛba n bisere yɛla maalegɔ n yuum tari yelesi'a wa'am na la.

Ko'oro 2021 yuunɛ la puan, A gee la fii la a yeti, Supreme Court judge offered an inducement to a female member of palimɛti n de NDC in an attempt to persuade her to cast a vote for Mike Oquaye during the Speaker of parliament election. A yu'ure yuum sa'am me tiŋa la puan zo'e zo'e doose lawyers gee yuum yele n ti a kiŋɛ ya yelesi'a n Panama ti la de la yelemɛgerɛ wa'am.[32]

Miŋa Vom Yɛla[demese | demesego zia]

Muntaka de la pɔgedaa gee me yuum tara kɔma banuu[8]. A de la gbkpa'ra (Muslim).[8]

Viisegɔ Lɔgerɔ[demese | demesego zia]

  1. I've not advocated for children to marry at age 16 - Muntaka (en-US) (2020-05-17).
  2. Parliament of Ghana.
  3. Speaker has been asked to provide information on ambulance issue - Muntaka Mubarak - MyJoyOnline.com (en-US) (2022-01-27).
  4. We have moles amongst NPP MPs — Muntaka (en-gb).
  5. Muntaka urges government to address striking UTAG members’ concerns (en-US) (2022-02-01).
  6. https://citinewsroom.com/2023/02/mahama-intervenes-as-muntaka-accepts-minority-leadership-reshuffle/
  7. 7.0 7.1 https://www.ghanaweb.com/person/Mohammed-Mubarak-Muntaka-3031
  8. 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 https://web.archive.org/web/20160506160106/http://www.ghanamps.gov.gh/mps/details.php?id=2584
  9. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79855
  10. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=79852
  11. https://web.archive.org/web/20080819221004/http://www.cddghana.org/documents/STATEMENT%20ON%20ASAWASI%20BYE-ELECTION.pdf
  12. http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/election2008/parliament.constituency.php?ID=110
  13. 13.0 13.1 https://www.graphic.com.gh/news/politics/alhaji-muntaka-to-retain-asawase-seat.html
  14. https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp
  15. https://web.archive.org/web/20090613053758/http://news.myjoyonline.com/news/200906/31227.asp
  16. https://en.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Mohammed_Muntaka#cite_note-17
  17. https://www.parliament.gh/mps?mp=152
  18. https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/
  19. 19.0 19.1 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/ashanti/10/
  20. https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2008/index.php
  21. 21.0 21.1 https://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2012/ashanti/10/
  22. 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/
  23. 23.0 23.1 23.2 23.3 https://www.myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/
  24. https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-primaries-Muntaka-defeats-fierce-rival-to-retain-Asawase-ticket-1766567
  25. https://myjoyonline.com/election-2020-muntaka-mubarak-retains-asawase-seat/
  26. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-muntaka-wins-asawase-parliamentary-race/
  27. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-muntaka-wins-asawase-parliamentary-race/
  28. https://www.modernghana.com/news/1230614/ndc-primaries-muntaka-retains-asawase.html
  29. Archive copy.
  30. https://www.ghanabusinessnews.com/2023/05/14/from-ndc-primaries-who-won-and-who-lost-and-more/
  31. Archive copy.
  32. https://citinewsroom.com/2023/05/ndc-primaries-supporters-of-muntaka-and-masawudu-clash-at-asawase/